عارف قوربانی:هیچ كاتێك لە چركەساتی شەڕ و كارەساتەكاندا ئەوە ناسەلمێ كە كێ لەسەر حەقە و كێ ناحەق، بەڵكوو لە شەڕدا بە كاولكاری و بەسوتماكبوونی مرۆڤەكان ئەوە دەسەلمێ كە كێ دەمێنێتەوە. بۆیە لێكۆڵینەوە و شەنوكەوكردنی هەق و ناهەق، هۆكارەكانی دروستبوونی شەڕ و ئەگەرەكانی خۆلادان لێی دەبێ بهێڵدرێتەوە بۆ دوای شەڕەكان و ئەوكات ئەركی خەڵكانی پسپۆڕ و توێژەرانی شارەزای مێژوو، هەروەها ئەركی لێكۆڵەرەكانە، ئەوەمان بە دروستی بۆ بەرنە مێژووەوە كە ئەوەی لە ئۆكتۆبەری 2017 لە كوردستان رویدا چی بوو.
ئەوەی بۆ ئێستا گرنگە راگرتنی شەڕە، بۆ ئەوەی كورد واتەنی زەرەر لە نیوە بگەڕێتەوە، كەواتا ئەركی هەرە لەپێشی ئێستای هەركەسێك كە خەمی ئایندەی میللەتەكەیەتی، هەوڵدانە بۆ راگرتنی ئەو شەڕەی كە بەرۆكی میللەتەكەمانی گرتووە. چونكە لەبەر زۆر هۆكار لە هەلومەرجێكی وەك ئێستای كوردستاندا شەڕێكی نابەرابەرە، ئەنجامەكەشی روونە بە شكستی زیاتری خەڵكی كوردستان و لەدەستدانی زیاتری خاك و ئەو دەستكەوتانە تەواو دەبێت كە سەدەیەكە میللەتەكەمان قوربانی لە پێناویاندا بەخشیوە.
بۆ ئەوەی هیچ نەبێت بە جەستەیەكی بریندار و رۆحێكی شەكەتەوە لە گۆڕەپانەكە بمێنینەوە، پێویستمان بە ئارامبوونەوەی ئەو دۆخە ئاڵۆزەیە كە ئێستا لەناویدا دەگوزەرێین، دۆخێكە هیچكام لەوانەی بەشێكیشن لە خوڵقاندنی، نازانن ئەنجامەكانی چۆن دەبێت.
لە رووكەشدا ئەوەی روودەدات لە نێوان بەغدا و هەولێرە، بەڵام خوێندنەوەی پشتەوەی ئەم رووداوانە پێمان دەڵێت یارییەكە زۆر لەوە گەورەترە، ئەو هاوپەیمانێتیە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەی لەپشتەوەی ئەم شەڕەوە دەبینرێت، ئامانجگەلی زیاتریان هەیە لەوەی تەنها بۆ كشانەوەی هەرێمی كوردستان بێت بۆ پێش جەنگی داعش، یاخود بۆ پێش 2003 . چونكە رێگاكانی كشانەوەی هەرێم یاخود لاوازكردنی پێویستی بەو گەلەكۆمە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییە نەبوو، ئەوەی كراوە خوێندنەوەی مەترسی و هەڕەشەی زیاتری لێدەكرێت كە ئامانجەكە پیلانێك بێت بۆ كورد بەشێوەیەكی گشتی و دوای هەرێمی كوردستان پێگەی كوردی رۆژئاوا و ئەو دەستكەوتانەی ئەوانیش بخرێتە مەترسییەوە.
ئێران لە هەر پارچەیەكی كوردستاندا پشتیوانی لە هێزێكی سیاسی دەكات كە لانیكەم پێی وابێت نابنە مەترسی بۆ بەرژەوەندییەكانی، لە باكوور پشتیوانی لە پەكەكە دەكا، لە رۆژئاوا لە پەیەدە و لە باشوور لە یەكێتی، توركیاش هەرسێكیان بە مەترسی لەسەر خۆی دەبینێت، ئێستا توركیا و ئێران وەكو یەك، بەڵام بە رۆڵگێڕانی جیاواز بەشێكن لەوەی دەگوزەرێت. ئەمریكا و ئێران وەك دوو ناكۆك و نەیاری یەكتری، ئەوانیش بە بینینی رۆڵی جیاواز، بەڵام هەردووكیان بەشێكن لەوەی بەسەر كوردستان دەهێنرێت. تەنانەت ئەو دابەشكاریەی لەناوخۆی كوردستان و لەناو خودی هێزەكانیش بەدی دەكرێت، هەمووی پەیوەندی بە هەڵوێستی سیاسی و جیاوازیی تێڕوانین و جۆری مامەڵەكردنەوە نییە لەگەڵ كێشەكان، ئەوەندەی گومانی ئەوە دەكرێت وەكو ئامراز رۆڵیان بەسەردا دابەشكرابێت بێ ئەوەی خۆشیان بزانن چی دەكەن و بۆ ئەوە دەكەن.
لە دۆخێكی وەهادا هەستیارانە مامەڵەكردن بۆ هێوركردنەوە و نیشتنەوەی تەپوتۆزی رووداوەكان كارێكی گرنگە، لانیكەم بۆ تێگەیشتن لەوەی چی دەگوزەرێت، تا بە بەرچاوێكی روونترەوە مامەڵە لەگەڵ پێشهاتەكانی بكرێت. ئێستا ئەوە روونە كە شكستێكی گەورەی سیاسی و سەربازی و جیۆپۆلیتیكی بەسەر كوردستاندا هێنراوە، بەڵام هێشتا روون نییە ئەم شكستە لەم دۆخەدا لە كوێ تەواو دەبێت. ئایا رێگەی سەربازیی زیاتر دەگرنەبەر بۆ بچووككردنەوەی زیاتری كوردستان، یاخود ئەو بەشەی تری بە رێگەی گفتوگۆ و لەڕێگەی فشارە دەستووری و یاساییەكانەوە تەواو دەكرێت.
هەرچەندە مەعلومە بە شەڕ و بە ئاشتی بەغدا یەك ئامانجی هەیە و لە حاڵێكی وەك ئێستادا رەنگە شەڕ بۆ بەغدا رێگە ئاسانەكە بێ، بەڵام بۆ ئێستای كوردستان شەڕ رێگە هەرە مەترسیدارەكەیە، كەواتا پێویستە كوردستان وا بكات دەرگاكانی شەڕ لەسەر خۆی دابخات و بكەوێتە گفتوگۆ، كە سەر مێزی گفتوگۆش بۆ كورد هەر نابەرابەرە، بەغدا لەوپەڕی بەهێزی و كوردستانیش لەوپەڕی لاوازیدایە.
ئەگەر كوردستان بتوانێت رێگەكە بە بەغدا بگۆڕێت لە شەڕەوە بۆ گفتوگۆ، ئەگەرێكی باشە بەوەی تێپەڕینی كات یارمەتیدەر بێت بۆی، بەڵام ئەگەر بەغدا بتوانێ بە پاساو و بیانووەكانی وا بكات هەولێر دەرگای گفتوگۆ دابخات، شەڕەكە بە قازانجی بەغدا تەواو دەبێت. چونكە ئێستا هەولێر بەتەنیایە، بۆیە حەق وایە بێ گوێدانە نیگەرانی و ناكۆكییەكانی رابردوو، هەموو لایەنە سیاسییەكان و دەستەبژێرانی سیاسی و رووناكبیرانی كورد پێكەوە لەخەمی تێپەڕاندنی ئەم بارە دژوارەدا بن.
ئەوەی ئێستا گرنگە لە خەمی تێپەڕاندنی ئەم مەترسیانەدا، هەڵوێستی پارتیە، ئایا پارتی ئەو غروورە سیاسیەی ساڵانی رابردوو بەریداوە، یان هێشتا هەر مەستی سەركەوتنەكانێتی بەسەر هێزە سیاسییە ناوخۆییە ركابەرەكانیدا؟ لەژێر گوشاری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بەهۆی هەندێ بەرگریی پێشمەرگە وەك ئاماژەیەكی مەترسیدار بۆ جەنگێكی خوێناوی، بەغدا ئامادەیی دەربڕیوە بۆ گفتوگۆ. بەڵام مەیلێك لە بەغدا و لە كوردستانیش هەیە بۆ جۆرێكی تر مامەڵەكردن لە بەڕێوەبردنی هەرێمی كوردستان و خەریكە دەبێتە مەرجی پێشوەخت بۆ رێكخستنەوەی ناو ماڵی كوردی و پەیوەندییەكی نوێ لەنێوان هەولێر و بەغدا، ئەویش گۆڕینی ئەم حوكمڕانیەی ئێستای كوردستانە بە حكومەتێكی رزگاریی نیشتمانی بەشێوەی كاتی تا هەڵبژاردنی داهاتوو.
حكومەتی رزگاری نیشتمانی، بەمەرجێ خەڵكی بێلایەن یان خەڵكانی ناو گۆڕان یان یەكێتی واجیهەی بن، پێموایە یارمەتیدەرێكی زۆر گەورەیە لە كەمكردنەوەی زیانەكان بۆ خەڵكی كوردستان. ئەویش بەپلەی یەكەم وا دەكات هەموو هێزە سیاسییەكان پێكەوە بكەونەوە بەرەیەك لە رووبەڕووبوونەوەی بەغدا، هەروەها ئەگەر بەشێوەی كاتییش بێ، ئاڵۆزییەكان رادەگرێت كە كوردستان زۆر پێویستی پێیەتی. تا ئەندازەیەكیش زەمینە خۆش دەكات بۆ هاوپەیمانێتی تازە لە ناوخۆی كوردستان و تەنانەت گۆڕانكاری لەو هاوپەیمانێتییە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەش كە دروست بووە.
هەروەها هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی هاوبەش دروست دەكات لەنێوان هەموو هێزە سیاسیەكاندا لە رووداو و پێشهاتەكانی داهاتوو، بەتایبەت كە هەرێمی كوردستان لەدوای ئەم رووداوانەی ئێستاوە تووشی تەنگژەی دارایی و سیاسیی زیاتر دەبێت، كێشەی یاسایی زۆری لەگەڵ كۆمپانیا نەوتییەكان و ئەو بانك و كۆمپانیایانە بۆ دروست دەبێت كە پارەیان داوە بە هەرێمی كوردستان. جگە لەوەی ناكۆكی و ناتەباییە ناوخۆییەكانی كوردستانیش پێویستی بە رێكخستنەوە هەیە. هەموو ئەمانەش لەو رێگەیەوە دەستپێدەكات كە پارتی مل بدات بۆ كۆمەڵێ ئاڵوگۆڕ لە كوردستان، بەمە هەم خۆی و هەم میللەتەكەش لە كۆمەڵێك هەڕەشەی دیكە دەپارێزێت. ئەگەر هەر بەو غروورە سیاسییەی جارانیشەوە مامەڵە بكات، ئەوە سەری خۆی و كوردستانیش دەخوات.
