ئامادەكردن: ئاكۆ عەبدوڵڵا ئاڵی
لەكاتێكدا دیاردەی ئاڵوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەكان بووەتە هەڕەشەیەك بۆ سەر هەموو شار و شارۆچكەكان لە عێراق ، لە هەرێمی كوردستانیش ئامارە فەرمییەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە ژمارەی ئاڵوودەبووان بە ماددە هۆشبەرەكان بۆ دوو ئەوەندە زیادیكردووە .
بەپێی ئەو ئامارانەی، كە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستانەوە بڵاویكردووەتەوە لەساڵی ٢٠١٧ تەنیا ٢١٥ كەس لەسەر خواردن، یان بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان حوكم دروان‌و نێردراون بۆ چاكسازییەكانی هەرێمی كوردستان ، كە سەرجەمیشیان خەڵكی هەرێمی كوردستان بوون، بەڵام ئەو ژمارەیە لەساڵی ٢٠١٨ بەرزبووەتەوە بۆ ٤١٨ كەس.
هەروەك هەر بەپێی داتاكانی ئەو وەزارەتە لەئیستادا لەهەرێمی كوردستان ٨٠٠ كەس بەتۆمەتی خواردن یان بازرگانیكردن بەماددە هۆشبەرەكان دەستگیر كراون ، كە هەندێك كەسی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیشیان تێدایە، پێشتریش بەێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان سەر بەئاسایشی سلێمانی رایگەیاندبوو، لەمانگی شوباتدا دەستی بەسەر بڕێكی زۆر لە ماددەی هۆشبەردا گرتووە .
عەمید جەلال ئەمین بەڕێوەبەری گشتی ئاسایشی سلێمانی لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی: ئەو برە زۆرە لە ماددەی هۆشبەر دەبێیتە دەرەوەی هەرێمی كوردستان ، چونكە ئەو بڕە زۆرە لە ماددەی هۆشبەر لەناوخۆی هەرێمی كوردستان ساغ ناكرێتەوە .
عەمید جەلال باسی لەوە كرد، كە لەهەرێمی كوردستان لەناو ماددە هۆشبەرە جۆراوجۆرەكان ، ماددەی (شیشە) زۆرترین بەكارهێنەری هەیە ، دوای ئەو (هیرۆین ) دێت ، هۆشداریشیدا لەوەی ئەو كەسانەی ئەو دوو ماددەیە بەكاردهێنن دوای شەش مانگ لەبەكارهێنانی هەست و هۆشییان دەبات و نایهێڵێت .
لە عێراقیش ئەو ماددانەشی، كە زۆرترین بەكارهێنانیان هەیە، یەكەم ماددەی (كریستاڵ) ڕێژەی ٣٧% بەكارهێنەرانی ماددە هۆشبەرەكان بەكاری دەهێنن، دوای ئەو دەنكۆڵەی ناسراو بە ( سفر-١) بەڕێژەی ٢٨% دواتر دەرمانە هێوركەرەوە جۆراوجۆرەكان .
ئامارە فەرمییەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە زۆرترین بەكارهێنەری ئەو ماددەیە رەگەزی نێرینەن بەجۆرێك ڕێژەی ٨٩،٧٩ ی ئاڵوودەبووان پێكدەهێنن كە دەكاتە ٦٧٢ ڕاگیراو لە بنكەكانی گرتن و گواستنەوەی هەرێم ، بەڵام رەگەزی مێ ڕێژەی ١٠،٢ پێكدەهێنن كە دەكاتە ١٣٤ راگیراو ، هەرچی پەیوەندی بە تەمەنی بەكارهێنەرانەوە هەیە ئەوە گەنجان زۆرترین بەكارهێنەری ماددە هۆشبەرەكانن بەتایبەت ئەو چینەی تەمەنیان لەنێوان ٢٩ بۆ ٣٩ ساڵیدایە كە دەكاتە ڕێژەی ٤٠،٩٥% ، دوای ئەوەی تەمەنی ١٨بۆ ٢٩ بەڕێژەی ٣٥،٢٣% .
سەبارەت بە هۆكارەكانی ئاڵوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەكان ، كۆمسیۆنی مافەكانی مرۆڤی عێراقی ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە كە هاوڕێی خراپ و تێكەڵاویی لەگەڵ ئەو كەسانەی كە ئاڵوودەی ئەو ماددانە بوون بەڕێژەی٤٢،٦٦% كاریگەری هەیە لەسەر ئاڵوودەبوون لەسەر ئەو ماددە هۆشبەرانە ، دوای ئەو بارودۆخی خراپی سیاسیی و ئابووریی و دەروونیی و سۆزداریی بەرێژەی ٢٩،١% ، هەروەك ١٧،٧% تەنیا لەبەر خۆشیی و بەسەبردنی كاتەكانی شەونشینییان دەیخۆن .لەلایەكی ترەو كۆمسیۆنی مافی مرۆڤی عێراقی پێیوایە كە لاوازی چاودێریی خێزان و بەكارهێنانی هەڵەی تەكنەلۆژیا و تەواونەكردنی خوێندن ، ئەوە جگە لە هەژاریی و بیكاریی و خراپی رەوشی ئابووریی و لاوازی ڕیوشوێنە حكوومییەكان بۆ بەرەنگار بوونەوەی ئەو دیاردەیە هۆكارن بۆ هەڵكسانی زیاتری دیاردەكە .
بۆ بەرەنگار بوونەوەی دیاردەكەش كۆمسیۆنی مافی مرۆڤی عیراق داوا دەكات كە وەزارەتی تەندرووستیی سەنتەری تایبەت بۆ چارەسەری ئەو كەسانە بكاتەوە كە ئاڵوودەی ئەو ماددانە بوون ، هەروەك وەزارەتی ناوخۆ و دەزگا ئەمنییەكانیش چاودێرییەكی زیاتری دەروازە سنوورییەكان بكەن و ئەو كەسانەش كە لەپشت برەودان بەو ماددەیەوەن تەنگیان پێهەڵبچنرێت و دەستگیر بكرێن ، هەروەك گرنگە لەگەل وڵاتانی دراوسی ڕێكەتنی ئەمنیی بكرێت بۆ رووبەرووبوونەوەی ئەو دیاردەیە .
