د. ڕێبوار فەتاح
ئەم پێشنیارە سەرەتایەکە بۆ چارەسەری قەیرانی کوردستان. هەڵبەت وردەکاریەکان نانووسم، بۆئەوەی خاڵە گرنگەکان نەکەونە پەراوێزەوە.
هەموو ئەو سیاسەتەی چەندین ساڵە حکومەتی هەرێم دایڕشتوون، هەر هەمووی بە شەووڕۆژێك شکستی خوارد. ڕیفڕاندەمەکەی مەسعود بەرزانی، 25 سێپتەمبەری 2017، خەڵاتێکی زێڕین بوو بۆ حکومەتی عێراق و ڕژێمەکانی ناوچەکە، پاساو بهێننەوە و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ڕازی بکەن بۆ تێکشکاندنی هەرێمی کوردستان.
حکومەتی هەرێم
خۆ ڕەنگە گەر ڕاشکاوانە ددان بەوەدا بنێین، کە گەلی کوردستانی باشوور لە هەموو ڕوویەکەوە تێکشکاوە، سەرەتایەك بێ بۆ هەڵسانەوە.
شکستێکی لەمجۆرە، هەنگاوی بوێرانەی پێویستە. ناکرێ دەستەوئەژنۆ دابنیشین و وابزانین، گرفتەکان خۆیان تێدەپەڕن. نەخێر تێ ناپەڕن، قوڵتر دەبنەوە.
ڕەنگە چارەنوسسازترین پرسیار ئەمە بێ: کوردستان چۆن خۆی لەم قەیرانە ڕزگار بکات کە تێی خزێنراوە.
لێرەدا زۆر بە کورتی، ئەو هەنگاوانە ڕیز دەکەم کە پێویستە بنرێن بۆئەوەی، هەرهیچ نەبێ، گەلی کوردستان خۆی ئامادە بکات بۆ ڕزگاربوون لەم قەیرانە، کە دووەم ئاشبەتاڵە لە ساڵی 1961ەوە.
1) پێشئەوەی بیر لە چارەسەر بکەینەوە، پێویستە حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوەشێتەوە. ئەمە هەنگاوی یەکەمە.
2) پێویستە هەموو ئەو سەرکردە سیاسیانەی کە بەشداربوون لە شکستەکەدا، وەلابخرێن و بۆیان نەبێ هەرگیز بێنەوە سەکۆی سیاسی کوردستان یان عێراق. ئەمە تەنیا بۆ پارتی نیە، یەکێتی، ئیسلامیەکان، گۆڕان و ئەوانی دیکەشە.
3) کۆمەڵێك کەسی دیاری لە پێکهاتە جیاوازەکانی کوردستان دەستنیشان بکرێن بۆ حکومەتی دەربازکار. ئەمان کاری حکومەتی هەرێم بەڕێوەدەبەن تا هەڵبژاردنی داهاتوو. ئەم کەسانە نابی لە حزبە سیاسیەکان بن.
4) ئەم کەسانە هاوکاری بکرێن بۆ دانوسان لەگەڵ بەغداد لە چوارچیوەی دەستوری عێراقدا.
هەڵبەت پێش دەستپێکردنی، حکومەتی دەربازکار پێویستە پێشمەرجی هەبێ بۆ دانوسان.
ئێستا هەندێك لە پێشمەرجەکانی دانوسان لەگەڵ بەغدادا دەستنیشان دەکەم:
پێشمەرجەکانی دانوسان لەگەڵ بەغدادا
1) پێویستە لایەنی نێودەوڵەتی، وەك ئەمەریکا و بەریتانیا، بەشدار بن لە دانوساندا، کە دیارە پێشمەرجی دەبێ.
2) پێویستە هەموو هێزە سەربازی و میلیشیاکان لە ناوچانە ‘جێناکۆکاندا بگەڕێنەوە، جا چی ئەوە ناوچانە بن کە لەدوای 16 ئۆکتۆبەرەوە داگیرکراون یان پێشتر بەدەست عێراقەوە بووە.
3) بۆئەوەی کەلێنی ئیداری دروست نەبێ، لە یەکە ئیدارەیەکانی ئەم ناوچانەدا، گەر دەکرێ، با ئیدارە سیڤڵەکەی پێشووی دابنرێتەوە؛ گەر ناکرێ، وەك کەرکوك، با ئەنجومەنی هەڵبژێراو، دەسەڵاتی جێبەجێکردنی یەکە ئیداریەکە بگرێتە ئەستۆ تا کاتی هەڵبژاردن.
4) بە هاوکاری کۆمەڵگەی نیوەدەوڵەتی و ڕێخراوە مرۆڤدۆستە جیهانیەکان، پێشێلکردنی مافی مرۆڤ و زیانەکانی دانیشتوانی ئەو ناوچانەی کەوتنە بەر پەلاماری سوپای عێراق و میلیشیاکان دەستنیشان بکرێن.
5) چارەسەری کێشەی ئاوارەکان بکرێن بە گەڕانەوەیان بۆ زێدی خۆیان و قەرەبووکردنەوەیان لەو زیانانەی پێیان گەیشتووە بەهۆی پەلاماری دوای 16 ئۆکتۆبەرەوە.
6) پاش جێبەجێکردنی هەنگاوەکانی ئاسایی کردنەوەی ژیان لەم ناوچانەدا، ئەودەم حکومەتی دەربازکاری هەرێم ئامادە دەبێ لەگەڵ حکومەتی فیداڵ لە چوارچیوەی دەستوردا گفتوگۆ بکات.
7) حکومەتی هەرێم ئامادە دەبێ هەموو ئەرکە دەستوریەکان جێبەجێ بکات، گەر حکومەتی فیدارڵیش ئەرکە دەستوریەکانی خۆی جێبەجێ بکات، بۆ نمونە حەلکردنی ملیشیاکان. دیارە ئەوەش دەبێ دەستنیشان بکرێ کە دەستوری عێراق لە زۆر بەندی پەیوەستە بە دەسەڵاتی فیدڕاڵ و هەرێمەوە، رۆشن نیە. ئەمانە پێویستە لەگەڵ لایەنێکی نیودەوڵەتی ڕوونبکرێنەوە.
بەمجۆرە گەلی کوردستان دەتوانێ فشاری سەر هەرێم بکات بە فشار لەسەر حکومەتی فیدراڵ.