Smiling women
رۆژی جیهانی کچان، پرۆژەی (رێکخراوی پلانی نێودەوڵەتی) بووە، کەوا رێکخراوێکی ناحکومییە لەسەر ئاستی جیهاندا کار دەکات. ئەو پرۆژەیە لە هەڵمەتێکدا سەرچاوەی گرت بەناوی (چونکە من کچم)، بەمەبەستی هۆشیاری زیاترو بەرزکردنەوەی ئاستی چاودێری کچان بەتایبەتی لە وڵاتانی دواکەوتووو جیهانی سێدا. بۆیە لەو کاتەدا نوێنەری (رێکخراوی پلانی نێودەوڵەتی) پەیوەندی بەحکومەتی فیدراڵی کەنەدا دەکات، تاوەکو ئەو پرۆژەیە بچێتە ئاستێکی نێودەوڵەتی و ببێتە کارنامەو پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان و پاڵپشتێکی نێودەوڵەتی پەیدا بکات، لەلایەن (رۆنا ئەمبرۆز) وەزیری ژنانی کەندا، بەفەرمی بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان پێشنیار کرا، بۆیە لە ١١ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٢ نەتەوە یەکگرتووەکان، ئەو رۆژەی بەرۆژی جیهانی کچانی مناڵ دیاریکرد، هەروەها ئەو رۆژە (بەرۆژی کچان) یان (بەرۆژی جیهانی کچان) ناودەبرێت.
رۆژی جیهانی کچان، بۆ چاودێری و پاڵپشتی کچانە، تاوەکو دەرفەتی زیاتریان بۆ برەخسێت لەبواری پەروەردەیی و بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری، بۆ یەکسانی جەندەری لەبوارەکانی مافی بەشداربوون لەسێکتەری پەروەردەیی و برەودان بەخودی کچان و دەستەبەرکردنی مافە یاساییەکان و چاودێری تەندروستی و پاراستنی کچان لەجیاکاری و بەجیاواز سەیرکردنیان، هەروەها رێگرتن لەتوندوتیژی دژ بەکچان و نەهێشتنی بەشودانی کچان لەخوار تەمەنی هەژدە ساڵییەوە.
رۆژی جیهانی کچان، بۆ بەئاگاهێنانەوەی جیهانە لەهەموو ئەو کێشانەی کەوا بەردەوام رووبەرووی کچان دەبێتەوە. چونکە بەگوێرەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان، ساڵانە زیاتر لە٦٠ ملیۆن کچ لەخوار تەمەنی هەژدە ساڵیەوە، لەمافی خوێندن و پەروەردە، بەهۆکارو بیانووی جیاوازەوە، بێ بەش دەکرێن. هەر بەگوێرەی ئەو راپۆرتانە سەلمێندراوە، کچان لەنێوان تەمەنی ٥-١٤ ساڵیدا، لەساڵێکدا ١٦٠ ملیۆن کاتژمێر بەئیش و کاری ناو ماڵ خەریک دەبن بەبەراورد لەگەڵ کوڕان لەو تەمەنەدا.
لەسەرتاسەری جیهاندا، یەک لەسەر چواری کچان ساڵانە، لەخوار تەمەنی ١٨ هەژدە ساڵیدا بەشوودەدرێن. بەگوێرەی ئامارێکی یونسکۆ، ١١٦ ملیۆن ژن لەجیهاندا، قوتابخانەی سەرەتاییان تەواو نەکردوە.
رۆژی جیهانی کچان، تەنها بۆ بەئاگاهێنانەوەی دونیا نیە لەکێشەکانی کچان، بەڵکو بۆئەوەیە تاوەکو لەرێگەی بەشداریپێکردنی کچان لەبواری پەروەردەیی و برەوپێدانیان، رێگە لەهاوسەرگیری تەمەنی بچوک بگیرێت، رێژەی نەخۆشییەکان و پەلاماری سێکسی لەو تەمەنەدا کەمبکرێتەوە، هەروەها کچان ئامادە بکرێن، تاوەکو بەشداری لەبەرزکردنەوەی ئاستی ئابووری تاک و خێزان و وڵاتدا بکەن.
رۆژی جیهانی کچان، هەر ساڵێک فۆکەس دەخاتە سەر بابەتێک، ساڵی ٢٠١٢ فۆکەسی خستە سەر (کۆتایی هێنانی بەهاوسەرگیری کچان لەتەمەنی مناڵیدا)، ساڵی ٢٠١٣ فۆکەس خرایەسەر (بەشداری کچان لەپەروەردەدا)، هەروەها ساڵی ٢٠١٤ فۆکەس خرایەسەر (تواناپێدان و رێگەپێدان بەکچانی تازە پێگەیشتوو: کۆتایهێنان بەبازنەی توندوتیژی)، ساڵی ٢٠١٥ بابەتی (هێزی کچانی تازە پێگەیشتتوو) تیشکی خرایەسەرو ساڵی ٢٠١٦ لەرۆژی جیهانی کچاندا فۆکەس خرایەسەر بابەتی (گەشەی کچان=گەشەی ئامانجەکانیان= گرنگییەکانی کچان). لەمساڵدا لەرۆژی جیهانی کچاندا، بابەتی (گەشەی کچان=گەشەی ئامانجەکانیان= کچان لەنێو جولەی زانیاری جیهانیدا).
ساڵانە بەم بۆنەیەوە لەسەرتاسەری دونیادا، بەدەیان و بەسەدان چالاکی جۆراوجۆراو فیستیڤاڵ و کۆنفرانس ئامادە دەکرێت و لەسەر ئاستی باڵای ووڵات و رێکخراوەکاندا بەشداری تیادا دەکەن.
بۆیە دەخوازین، هەرێمی کوردستان و کاربەدەست و ئەوانەی لەم بوارەدا بەرپرسیارێتیان زیاترە، دەرفەتی دەیان توێژینەوە لەو بارەیەوە بدەن و یاساو رێساو رێ و شوێنی تازە بخوڵقێنن، تاوەکو کچانی تازە پێگەیشتوو، لەهەرێمی کوردستان بەشداری کارای ژیان بکەن، هەم بۆ ئایندەی خۆیان و هەم بۆ بەشداریکردن لەبونیادی تەلاری نیشتیمانی، لەبواری ئابوری و رۆشنبیری و بەرێوەبردنی وڵاتدا، هەروەها بەتەنگ ئەو کچانەوە بێن بەتایبەتی ئەوانەی لەخوار هەژدە ساڵیدان، هانی چوونە بەرخوێندن و نەچوونە نێو پرۆسەی هاوسەرگیری لەتەمەنی بچوک و ژینگە دروستکردن بۆ پێگەیاندنیان لەبواری دەستەبەری ئابوری لەدوارۆژیاندا بکرێت، هەروەها هەموو ئەو کەس و دایکانە سزا بدرێن، کە کچە بێنازو تازە پێگەیشتووەکانیان لەسۆزی باوکیان بێ بەش دەکەن، هەروەها بەپێچەوانەوە، وە لەرێگەی سەنتەرو دامەزراوەکانی حکومەت، لەکێشەو بەربەست و ئاستەنگییەکانی کچانی تازە پێگەیشتووی کورد لەم هەرێمەدا بکۆڵدرێتەوە، کەئەمانە سەرمایەکی گەورەی نیشتیمانن و لەدواجاردا کاریگەرییەکی بەهێزیان، هەم بۆ خۆیان و وە هەم بۆ دەوروبەرو وڵات، لەهەموو بوارێکدا هەیەو دەبێت، جونکە پەروەردەو یارمەتیدانی نەوەی نوێ، پەروەردەو یارمەتیدانی نەتەوەو نیشتیمانە.
د. سامان جەلال
