حكومه‌تی بێ چاودێری ..!
دواجار كە حكومەتی هەرێم پڕۆژە یاسای بودجه‌ی ناردە پەرلەمانی كوردستان خولی پێشووی پەرلەمان بوو لەساڵی(2013)، واتە لەم خولەدا پەرلەمانتاران پڕۆژە یاسای بودجەیان نەبینیووە تا گفتوگۆی لەسەر بكەن‌و پەسەندی بكەن، وه‌ك ساڵانی رابردوو ئەمساڵیش (2016) حكومەت پڕۆژە یاسای بودجەی ئامادە نەكردووە كە بەپێی یاسا دەبووایە لەمانگی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی ڕابردووەوە(2015) دەست بكرایە بەپڕۆسەی ئامادەكردنی.
جگە لەنەناردنی بودجە لەلایەن به‌غداوه، حكومەتی هه‌رێم پاساوی دیكەی بۆ ئامادەنەكردنی پڕۆژە یاسای بودجە ئه‌وه‌یه كه دابەزینی نرخی نەوت‌و جێگیرنەبوونی نرخەكەی لەناو بازاڕەكانی جیهاندا كاریگەری نێگەتیڤی لەسەر داهاتی كوردستان هەبووە، ئه‌مه‌ش به‌قسه‌ی سەفین دزەیی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
مانگی حوزەیرانی ساڵی ڕابردوو پاش كۆبونەوەی ئەنجومەنی باڵای نەوت‌و گازی هەرێم لەگەڵ نوێنەرانی پێنج لایەنە سه‌ره‌كییه‌كه‌ی هه‌رێم (پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان، بزوتنەوە گۆڕان، یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی) بڕیاردرا بەفەرمی هەرێمی كوردستان نەوت سەربەخۆ بفرۆشێت ئەم بڕیارەش تەنها پاش شەش مانگ لەڕێككەوتنی نێوان بەغداو هەولێر هات كە تێیدا هاتبوو حكومەتی هەرێم ڕۆژانە پێنج سەدو پەنجا هەزار بەرمیل نەوت ڕادەستی حكومەتی ناوەندی عیراق بكات لەڕێگای كۆمپانیای سۆمۆوە لەبەرامبەردا حكومەتی ناوەندی لە17%ی بودجە دەنێرێت بۆ هەرێمی كوردستان.
بیانووی هه‌نگاوه‌كه‌ی هه‌رێم ئه‌وه بوو كه به‌غدا پابه‌ند نه‌بووه به‌رێكه‌وتنه‌كه‌وه، له‌به‌رامبه‌ردا به‌غداش هه‌مان بیانووی هه‌بوو، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌ره‌ڕای قه‌یرانه‌كان حكومه‌تی به‌غدا پابه‌ند بوو به‌وه‌ی بودجه‌ی ساڵانه بۆ په‌رله‌مان بنێرێت، به‌ڵام حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانه‌كه‌ی خۆیدا نه‌كرد.
عەلی حەمە ساڵح بڕیاردەری لیژنەی داراییو ئابوری لەپەرلەمانی كوردستان پاساوه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ نه‌ناردنی بودجه به‌ڕه‌وا نابینێت‌و وتی “نرخی نەوت تاڕادەیەك ڕوونە هەرچەندە دابەزیوە، به‌ڵام حكومەت ده‌یتوانی له‌سه‌ر ئه‌و داهاتانه بودجه ئاماده بكات”.
بەبڕوای عەلی حەمە ساڵح یەكێك لەهەڵەكانی حكومەتی هەرێم كە قەیرانەكەی قوڵتر كردەوە نەبوونی پڕۆژە یاسای بودجە بوو كە پلانی حكومەتی بەناڕونی هێشتەوەو ده‌شڵێت “ئەمە دەرفەتی گەندەڵی زیاتر دەكات، چونكە نەبونی پڕۆژە یاسای بودجە وادەكات كە حساباتی خیتامی نەبێت بۆیە دیوانی چاودێری دارایی ناتوانێت وردبینی لەخەرجیەكان بكات‌و دەرفەت دەدا بەگەندەڵی”.
له‌مانگی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی رابردووه‌وه به‌هۆی رێگری له‌سه‌رۆكی په‌رله‌مان، ئه‌و دامه‌زراوه‌یه به‌ته‌واوی په‌كی كه‌وتووه‌و هیچ چاودێری‌‌و ده‌سه‌ڵاتێك به‌سه‌ر حكومه‌ته‌وه نه‌ماوه، هه‌رچه‌نده دوو ساڵ پێش ئه‌و رێكه‌وته‌ش په‌رله‌مانتاران هیچ ده‌سه‌ڵاتێكیان به‌سه‌ر داهات‌و خه‌رجی حكومه‌تدا نه‌ڕۆیشتووه.
سۆران عومەر ئەندامی لیژنەی دارایی په‌رله‌مان پێی وایه ئاماده‌نه‌كردنی پرۆژه یاسای بودجه هه‌نگاوێكی رێكخراوه له‌لایه‌ن حكومه‌ته‌وه‌و وتی “نەبونی یاسای بودجە واتە نەبونی هیچ چاودێرییەك لەسەر سەرفكردنی پارە لەلایەن حكومەتەوە كە گەورەترین كێشەی هەموو حكومەتێك خەرجیەكانێتی”.
سۆران عومه‌ر ده‌شڵێت “ئه‌وا بۆ ساڵی سێیەم ڕۆیشتین هەرێم یاسای بودحەی نیە، بۆیە هەموو ئەو پارانەی سەرفی كردووە بەپێی یاسای بودجە نەبووەو هیچ چاودێریەك نەبووە… ئه‌مساڵ لەهەموو كات زیاتر پێویستمان بەیاسای بودجە هەبوو چونكە هەرێمی كوردستان پێویستی بەتەقەشوف‌و چاكسازی هەبوو ئەمەش پێویستبوو لەناو یاسای بودجەدا جێگیر بكات”.
به‌پێی یاسا كارپێكراوه‌كانی هه‌رێم، ده‌بێت ساڵانه په‌رله‌مان تاوتوێی ئه‌و پرۆژه یاسای بودجه‌یه بكات كه له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه ئاماده ده‌كرێت، پاش په‌سه‌ندكردنیشی ده‌بێته‌وه چاودێری به‌سه‌ر خه‌رجی‌‌و داهاته‌كانه‌وه، له‌پاڵ ئه‌م دامه‌زراوه‌یه‌دا دوو ده‌زگای تر به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌تمه‌ند كاریان چاودێری‌‌و به‌دواداچوونی خه‌رجی‌‌و داهاته، كه ئه‌وانیش له‌ده‌زگای چاودێری داراییو ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی پێكهاتوون، به‌ڵام ئه‌م دوو دامه‌زراوه‌یه‌ش هه‌ر به‌قه‌د په‌رله‌مان قسه‌یان له‌بودجه‌و خه‌جی‌‌و داهاتدا ده‌خوات.
خالید چاوشلی سەرۆكی دیوانی چاودێری دارایی ئاماژه به‌وه ده‌كات چه‌ند جارێك نوسراویان ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی داراییو ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران كردووه له‌باره‌ی ئاماده‌كردنی بوجه‌وه، به‌ڵام بێئه‌نجام بوون.
چاوشلی ده‌شڵێت “نه‌بوونی بودجه ژینگەیەك دروست دەكات بۆ بەرەڵایی‌و نەبوونی نەریت‌و ئاستی دیاری كراو بۆ بەرپرسیارێتی حكومەت لەرووی كۆكردنەوەی داهات‌و دروستبوونی دەسەڵاتێكی رەها بۆ وەزارەتی داراییو زاڵبوونی راوبۆچوونی شه‌خسی لەكاتی خەرجكردنی ئەم داهاتانە”.
ئه‌م بۆچوونه‌ی سه‌رۆكی دیوانی چاودێری دارایی یه‌ك ده‌گرێته‌وه له‌گه‌ڵ بۆچوونی پسپۆڕانی ئابوری كه پێیان وایه به‌نه‌بوونی پرۆژه یاسای بودجه، كوردستان له‌بۆشاییه‌كی قوڵی فه‌لسه‌فه‌ی ئابوریدا ده‌ژی.
د ئەیوب سماقەیی مامۆستا لەكۆلێژی بەڕێوەبردن‌و ئابوری زانكۆی سەڵاحەدین له‌هه‌ولێر له‌م باره‌یه‌وه وتی “هەر وڵاتێك بودجەی نەبوو مانای وایە فەلسەفەی ئابوری‌و سیاسی‌و كۆمەڵایەتی نیە… نه‌بوونی بودجه مانای نه‌بوونی ستراتیژو پلان بۆ ئێستاو ئاینده ده‌گه‌یه‌نێت”.
سماقه‌یی ده‌شڵێت “ئەو بیانوانەی دەهێنرێنەوە بۆ نەبونی بودجە نە لەڕووی سیاسی نە لەڕووی ئابوری نە لەڕووی كۆمەڵایەتی پاساو نیە، بودجە مەرج نیە هەر فائیز بێت، بەڵكو دەكرێت بەكورتهێنانیش هەبێت، ئه‌وه‌تا عێراق شەڕی داعشی هەیە گرفتی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی‌و تەنانەت تایفی‌و دینیشی هەیە، بەڵام بوجە دێتە پەرلەمان‌و پەسەند دەكرێت”.
له‌گه‌ڵ ئه‌و لێشاوه ره‌خنه‌یه‌ی له‌نه‌بوونی بودجه ده‌گیرێت، به‌ڵام وه‌زاره‌تی دارایی كه به‌هۆی ناكۆكی سیاسییه‌وه شه‌ش مانگ زیاتره بێ وه‌زیره، هیچ رونكردنه‌وه‌و وه‌ڵامێكی نییه، ته‌نانه‌ت په‌یامنێری “نیقاش” چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندی به‌بریكاری وه‌زاره‌تی داراییه‌وه كرد بۆ وه‌رگرتنی لێدوان، به‌ڵام هیچ وه‌ڵامێكی ده‌ست نه‌كه‌وت.
سەرچاوە : سایتی نیقاش
