ساڵح موسلیم:
وابڕیارە ئەم هەفتەیە دانوستانەكانی ئاشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ دۆزینەوەی نەخشەڕێگایەكی چارەسەری ئاشتیانە و دیمۆكرایت بۆ ئایندەی سوریا لەشاری ژنێڤی سویسرا دەستپێبكاتەوە. بەڵام لەوەرچەرخانێكی پووچدا، نوێنەرە شەرعییەكانی ناوچەیەكی فراوانی وڵات كە بەشێوەیەكی دیمۆكراتیانە بەڕێوەدەبرێت، بانگهێشت نەكراون ئامادەی دانووستانەكان ببن.
ناوچەیەك هەیە پێی دەوترێت رۆژئاوا، لە بەشی باكووری سوریا، و سەرەڕای ئەوەی زۆرجار وەكو “ناوچەیەكی كوردی” باسدەكرێت و بەتایبەتی لەلایەن كوردەكان، و عەرەبەكان و گروپە ئیتنیكییەكانی خۆی بەڕێوەدەبرێت. هەروەها هێزەكانی بەرگریی خۆی بەشێكن لە هێزە دیمۆكراتیەكانی سوریا كەلەلایەن ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاوە پشتیوانیان لێدەكرێت. ئەم هێزانە ئێستا بەرەو ڕەققە، چەقی دەسەڵاتی دەوڵەتی ئیسلامی لە سوریا، لەپێشڕەویدان.
لەهەردوو هەلومەرجی ستراتیژی و ئەخلاقیدا، بوونی رۆژئاوا خاڵێكی گەشی دەگمەنە لەم قەیرانەدا. بۆیە نەك بەدەركردنی نوێنەرەكانی لە پرۆسەكەی نەتەوە یەكگرتووەكان هەر نا دادوەروەرییە، بەڵكو هیچ مانایەكی نیە ئەگەر ئامانجی دانوستانەكان بریتی بێت لە دامەزراندنی ڕێگاچارەیەكی پراكتیكی بەرەو دیمۆكراسی بۆ سوریا.
هۆكاری سەرەكی ئەم نادادپەروەرییە بریتیە لەوەی كە توركیا دژایەتی هێزی سەربازی رۆژئاوا، یەكینەكانی پاراستی گەل یان (Y.P.G) دەكات بەو پاساوەی كە ئەم هێزەش هاوشێوەی پارتی كرێكارانی كوردستانە، كە گروپێكی كوردییە و مێژوویەكی درێژی هەیە لە شەڕی چەكداری لەگەڵ دەوڵەتی توركیادا.
ئەمە ڕاست نیە كە هەردوو گروپ وەكو یەكن، بەڵكو كوردەكانی سوریا، لەگەڵ هاوپەیمانە عەرەبەكانیان و پشتیوانی نێودەوڵەتی لەشەڕێكی سەختدان، بەڵام هێشتا زۆر دوور لە سەركەوتن، لەدژی دەوڵەتی ئیسلامی. شەڕی (Y.P.G) لەبارەی سوریاوەیە، نەك توركیا. رۆڵی (Y.P.G) بریتیە لە بەرگریكردن لە دامەزراوەكانی حوكمی خۆسەری لە باكووری سوریا ( ئەو پارتەی كە من هاوسەرۆكیم، پارتی یەكێتی دیمۆكراتی (پەیەدە) بەشێكە لەم هاوپەیمانێتیە، هاوشانی چەندین پارت و رێكخراوی كۆمەڵی مەدەنی دیكە). ئەوە پرسیارێكی عادیلانەیە كە بپرسین ئەوە چی جۆرە دیمۆكراسییەكە. فەلسەفەی سەرەكی پەیەدە بریتیە لەوەی خەڵكی لە چینە خوارەوە پێویستە حوكمی خۆیان بكەن، هەروەها بەهەمانشێوە پرۆسەی بڕیاردان بەوەی لەتوانادایە بەجێبهێڵرێت بۆ ئەنجومەنە ناوخۆییەكان. هەروەها ئەم ئەنجومەنانە، بۆ ئەوە پێكهێنراون تا دەنگی كەمینەكان و ژنان زامنبكرێت. ئەمەش دیمۆكراسییەكی ڕاستەقینەو گشتگیرە و شایستەی ئەوەیە پشتگیری لێ بكرێت نەك دژایەتی بكرێت.
دەتوانرێت ئەم ئەزموونەی رۆژئاوا ببێتە مۆدێلێك بۆ هەموو سوریا، وڵاتێك كە تیایدا كە هەر سیستمێكی دیمۆكراتی كارا پێویستە گروپە ئیتنیكییەكان و ئاینییەكان لەخۆبگرێت بۆ ئەوەی بتوانێت سیستمێكی خۆڕاگر و پتەوبێت. هەر لەبەرئەمە ئێمە پێشنیاری سیستمێكی حوكمڕانی فیدراڵیمان كردووە بۆ سوریا.
ئۆتۆنۆمی زیاتر بۆ ناوچەكان بەبێ پەرتكردنی وڵات، سەقامگیریی زیاتر بۆ وڵات دەستەبەردەكات وەكو ئەوەی لە دیمەشقەوە بەشێوەیەكی ناوەندی حوكمی وڵات بكرێت. ئەم چارەسەرە پراگماتیكیە پێویستە بخرێتە چوارچێوەی دانوستانەكانی ژنێڤەوە.
بەداخەوە، لەكاتێكدا ئەنجومەنی نیشتیمانی كوردی، كە لەلایەن دەسەڵاتی كوردی باكووری عیراقەوە سپۆنسەری دەكرێت ئیدیعای ئەوە دەكات بە ناوی كوردەكانی سوریاوە قسەدەكات، وەكو بەشێك لە هاوپەیمانی گروپە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریا بانگهێشتی دانوستانەكان كراوە، ئەوان شەرعییەتی ئەوەیان نیە بەناوی رۆژئاواوە قسەبكەن. ئەو بریارە بۆ ئەوە دراوە كە ئێمە نەتوانین نوێنەری خۆمان بۆ دانوستانەكان بنێرین.
یەكێتی ئەوروپا و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ، كە هەردوو دەیانتوانی فشار بكەن بۆ ئەوەی ئێمەش لەدانوستانەكاندا بەشداری بكەین، بەهانەی خۆیان هەیە بۆ ئەوەی توركیا ڕازی بكەن، لەنێوانیشیاندا هاوكاری توركیا بۆ وەڵامدانەوەی ئەوروپا سەبارەت بە قەیرانی پەنابەران، هەروەها پێویستی بوون بە توركیا لە هەڵمەتی سەربازی لە دژی دەوڵەتی ئیسلامی. ئێمە لەداواكارییەكانی سیاسەتكردنی كرداری و واقعی تێدەگەین، بەڵام بەدەركردنی رۆژئاوا لە دانوستانەكانی نەتەوە یەكگرتووەكاندا هەناسەكورتی و نادادپەروەرییە.
توركیا هەوڵیداوە ڕەوایەتی بدات بە دژایەتی كردنی خۆی بۆ رۆژئاوا بە پروپاگەندەی درۆینەی ئەوەی دەیەوێت وای وێنا بكات كە رۆژئاوا پرۆژەیەكی ئیتنیكیە بۆزاڵبوونی كورد بەو ئامانجەی سوریا دابەشبكەن. توركیا چەند تۆمەتێكی پووچیان بلاوكردۆتەوە بەوەی هێزە كوردییەكان “سڕینەوەی ئیتنیكی” كە چەند راپۆرتێكن و بەهیچ شیكارییەكی متمانەپێكراو پشتڕاستنەكراونەتەوە بۆ نموونە لەلایەن كۆمسیۆنی نەتەوە یەكگرتووەكان سەبارەت بە سوریا. ئێمە هاوكاری نەتەوە یەكگرتووەكان و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكانی مافی مرۆڤمان كردووە. ئەگەر هەڵە و كەموكوڕی هەیە، ئێمە مەبەستمانە ڕاستیان بكەینەوە. من هانی ئەو كەسانی ڕەشبین دەدەم كە بێن و بەچاوی خۆیان راستی دیمۆكراسی گشتگیری ئێمە ببینن، ئێستا ئەوە ڕوودەدات، ئەگریش زۆر بە خەستی لە میدیای نێودەوڵەتیدا ڕووماڵی نەكراوە.
ئێمە دەمانەوێت هۆكارێكی هاوبەش دروست بكەین لەگەڵ ئۆپۆزسیۆندا لەسەرانسەری سوریادا، و بۆیە ئێمە داوا لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەكەین دەستبەجێ بجوڵێن بۆ كۆتایی هێنان بە بەدەركردنی ئێمە لە دانوستانەكان سەبارەت بە ئایندەی سوریا.
ئەم گفتوگۆیانە پێویستە هەموو ئەوانە بگرێتەوە كە پشتگیری لە ئاشتی و دیمۆكراسی دەكەن. شتێكی گاڵتەجاڕییە كە ئەو خەڵكانەی سوریا كە زۆر بە توندی باوەڕیان بەم پرنسیپانە هەیە، بە ساردو سڕی كراونەتە دەرەوە.
* هاوسەرۆكی پارتی یەكێتی دیمۆكراتی (PYD)
سەرچاوە: نیویۆرك تایمز
لە ئینگلیزییەوە: دانا تەیب مەنمی
