نوێنەرانی ئیسلامییەكان دەستور لوغم ڕێژدەكەن؟

هیوا عومەر:
لە میانەی بەردەوامیی هەوڵەكان بۆ هێنانەكایەی سیستەمێكی مەدەنی و دیموكراسی و سێكۆلار، لە ڕێكەوتی 6ی یولیو لەگەڵ ژمارەیەك لە چالاكانی كۆمەڵی مەدەنی و ناوەندی سێكۆلارو گروپی ژیان وپلاتفۆرمی (دابڕان) بۆ جێگیركردنی سیستەمێكی سێكۆلار؛ لەگەڵ لیژنەی ئامادەكردنی دەستور لە ناو تەلاری پەرلەمانی كوردستان كۆبوينةوة . كە لە ئێستادا كارەكانی لیژنە(20) كەسییەكە بۆ نوسینەوەی ڕەشنوسی دەستوری هەرێمی كوردستان گەیشتۆتە خاڵی چۆنیەتی ڕێكخستنی پەیوەندیی ئاین و دەوڵەت. ئێمە لە كۆبونەوەكەدا بە لیژنەی ئامادەكردنی دەستورمان ڕاگەیاند، پێویستە دەستور بە شێوەیەكی ئەقڵانی و لەسەر پرنسیپەكانی دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ لە چوارچێوەی هێنانەكایەی سیستەمێكی دیموكراسی وسێكۆلاربنوسرێتەوە، كە بێلایەنیي دەوڵەت لە پەیوەست بە ئاین جێگیر بكات. مرۆڤ دەكرێت ئاینی هەبێت ، بەڵام دەوڵەت نابێت هیچ ناسنامەیەكی ئاینی هەبێت ، دواتر مرۆڤ لەسەر ناسنامەی ئاینیي پۆلێنبكات و ئەوەی ئیسلام نەبێت دواجار ببێتە ئەهلی زمەو چەمكی هاوڵاتیبون بشێوێنێ. نوێنەرانی ئیسلامییەكان لە لیژنەی ئامادەكردنی ڕەشنوسی دەستور هەرچەندە بەپێی‌ پەیڕەو و ناوخۆی لیژنەكە تەنیا بۆیان هەیە گوێبگرن و داواكارییەكان وەربگرن لەو كەسانەی سەردانیان دەكەن، بەڵام خۆیان پێنەگیراو زۆر بەتوندی دژی داواكارییەكانی ئێمە وەستانەوە، هەرچەندە كاك (گۆران ئازاد) لە لیژنەكە ئاگەداریكردنەوە كە ئەوەی ئیسلامییەكان لادانە لە پەیرەوی ناوەخۆ.  وەك لە ڕاوو بۆچونەكانیان دیاربوو، نوێنەرانی حيزبە ئیسلامییەكان لە لیژنەی ئامادەكردنی ڕەشنوسی دەستور خەریكی چەسپاندنی ئاینی ئیسلامن ، وەك سەرچاوەی سەرەكی یاسادانان و ڕەتكردنەوەی هەر یاسایەك كە دژبێت بە بنەما نەگۆرەكانی ئیسلام. چەند پێشنیازێكی لەو جۆرەیان خستۆتەڕوو، دەیانەوێت كۆپیپێستی دەستورەكەی بەغدا لە چۆنیەتی ڕێكخستی پەیوەندیی ئاین و دەوڵەت بكەن. ئیسلامییەكان لە لایەكیتر لە ئاستی شكلیي دەڵێن (ئێمە دەوڵەتی ئاینیمان ناوێت و دەوڵەتی مەدەنیمان دەوێت)، تەنانەت وەرەقەی سپی بۆ جێگیركردنی مافەكانی پێكهاتەكانی تر واژۆدەكەین ، كە لە ڕاستیدا ئەوە هەمان یاریی ئیخوانەكانی میسرە لەگەل دیموكارسی و مافی پێكهاتەكان؟ ئەوان كە بنەما نەگۆرەكانی شەریعەتی ئیسلامیان جێگیركرد ئیتر پانتایەك بۆ ئازادی ومافی پێكهاتەكان و دەوڵەتی مەدەنی نامێنێتەوە.  ئەو داوایەی ئیسلامییەكان دەیكەن؛ لوغم ڕێژكردنی دەستوری هەرێمی كوردستانە. لەو بارەیەشەوە چەندین پرسیار و ڕامان بۆ لیژنەكە خستەڕوو كە ئەو داوایەی حيزبە ئیسلامییەكان داوایەكی حيزبیەو پەیوەندی بە خەڵكی كوردستانەوة نییە. هاوڵاتی كوردستان زیاتر لە 85% دەنگی بە هێزە مەدەنی و نائیسلامییەكان داوە. واقعی كوردستان زۆر جیایە لەوةي عێراق. ئەی بنەما نەگۆڕەكانی ئیسلام كامەیە؟ چۆن و بە چ پێوەرێك دەستنیشانی ئەو بنەما نەگۆڕانە بكەین؟ چ زەمانەتێك هەیە هێزێكی ڕادیكاڵی ئیسلامی تەفسرێكی داعشیانە نەكاتە بنەما نەگۆڕەكانی ئیسلام؟ وەك كردەوەكانی دەوڵەتی خەلافەی ئیسلامی دەیكات و هێزە ئیسلامییەكانی لای خۆشمان چەندین ڕای جیاو ناكۆكیان هەیە لە بارەی ئەوەی داعش دەیكات لەناو تێكستە ئاینیەكاندایە ، یا لە دەروەی تێكستە ئاینیەكان و شەریعەتی ئیسلام دایە؟ پرسیارەكە بە شێوەیەكیتر بكەینەوە : ئەگەر شەریعەتی ئیسلام و بنەما نەگۆڕەكانی سەرچاوەی سەرەكی نەبن، وەك حيزبە ئیسلامییەكان داوای دەكەن ، چی دەبێت؟ ئايا ئەو كاتە دەوڵەت ڕێگریي دەكات لەوەی هاوڵاتیان پەیڕەو لە ئاین و بیروباوەڕی خۆیان بكەن؟ بێگومان نەخێر، چەندین نمونەی دەوڵەتی عەلمانیمان هەیە كە خەڵكی ئاینداری عێراق و دەوڵەتانی ئیسلامی كۆچی بۆ دەكەن لە ترسی ڕێگریكردن لە پەیڕەوكردنی ئاین و مەزهەبی شیعە یان سونە لە سایەی دەوڵەتێك كە لایةنداری ئاینی ئیسلامە یا كار بە شةریعەتی ئیسلام و مەزهەبێكی دەكات. ئەو داوایەی ئیسلامییەكان بۆ ئەوەیە دەسەڵات و یاسا مةشروعیەت لە دینەوە وەربگرێت، نەك لە هاوڵاتیانەوە. ئەو داوایە دژ بەیەكەو ژیانی ئاشتیانەی ئاین و پێكهاتەكان و دروستكردنی هاوڵاتی پلە یەك و دووە ، دژە بە مافەكانی ژنان و یەكسانی جیندەری، واتە هێشتنەوەی فەرە ژنی و توندوتیژیی خێزانی و دژ بەگۆرانكاری كۆمەڵایتییە. بۆیە ناكرێت خەڵكانی ئازادیخواز ئەوە قبوڵبكەن، ناكرێت وەك ڕەشنوسەكەی پێشتر كە سەرۆكی هەرێم لە دەرةوەی لیژنەكە تةنازولی بۆ ئیسلامییەكان كردو ئەوەی بەغدایان هێنایە ناو ڕەشنوسەکەوە. ئەو بابەتە پەیوەندی بە دوارۆژی كوردستان و ئازادی هەموانەوە هەیە ، ناكرێت بدۆرێندرێت لەسەر مێزی سیاسیەكان بەناوی دانوستان وسازان ومحاسەسەی حيزبی .