لەتیف فاتیح فەرەج:
1
دڵزاری شاعیر تەمەنی گەیشتە 100 ساڵ و 80 ساڵ پترە شیعر دەنووسێت ، هەشتا ساڵ داكۆكی لە مرۆڤ و داوای دادگەری و یەكسانی، ئەمە هەڵدەگرێت قسەی زۆری لە بارەوە بكرێت ، من هەوڵدەدەم لەم نووسینەدا كەمتر لە سەر شیعرەكان بوەستم و زیاتر هەڵوەستە لە سەر ئینسانی بوون ودادگەری خوازی ئەو شاعیرەی كورد بكەم ، كە لە ژینگەی كۆیەی شیعرو جوانیدا ئەڵقەیەكە لە زنجیرێكی نەپساوی بەردەم لە حاجی و كەیفیەوە دێت تا ئەمڕۆ .
دڵزاریش وەك زۆربەی شاعیرانی كورد ناچار بووە ، ئەركی دەرەوەی شیعر بدات بە سەر شیعرا ، ئەركی دەرەوەی شیعر لەوەی شیعركار لە سەر خودی ئیستاتیكاو جوانی بكات ، ئەمە هەر بۆ كورد وانەبووە ، بۆ زۆر نەتەوەو گەلی دنیاش وابووە ، لۆركاو مەحمود دەروێش و ئەحمەدی شامیلۆو زۆری تر ئەركی دەرەوەی شیعریان داوە بە سەر شیعرداو بە نەمریش ماونەتەوە ، یانی بە كورتی و بە كوردی ئەوە نەكێماسیە نەناجۆری ، دیارە لە نەبوونی شێوازێكی تر لە خەبات بۆ دادگەری و ئازادی شاعیر ناچاربووە ، ئەو ئەركەش بۆ شیعر زیاد بكات ، وەك چۆن ئەحمەدی خانی لە هۆنینەوەی داستانی مەم و زیندا ئەركی نیشتمان پەروەری و خەمخۆری كوردی داوە بە سەر شیعردا ، ئەمەبۆ حاجی ، بێكەس ، ئەسیری ، مامەند كەركوكی ، قانع و جگەر خوێن و قەدری جان و زۆر ناوی تریش هەر راستە.
ئەمە وای كردووە شیعر لە دەرەوەی ئەركی شیعرو ئیشكردن لە زمان و جوانیدا ئەرك و بەرپرسیارەتی تریش لە ئەستۆ بگرێ ، هەڵبەت ناكرێت ئەم كارە بە چاوی رەخنەو كەم و كوڕی سەیر بكرێت ، كاتێك گۆران بۆ هیوای كوڕم وەك شیعرێكی باڵا دەنووسێ هەمان شێوە قسەكردنی ئەو لە ناڵەی بێكاردا ، یان لە بەردە نووسێكا هەڵگرتنی بەرپرسیارەتیە، وەك چۆن شیعری زانستی یان مناڵان هەڵگرتنی بەرپرسیارەتیە .
دڵزاری شاعیر بەر لەوەی بیر لە نووسینی شیعر وەك شیعر ، وەك هونەرێكی تایبەت و باڵا بكاتەوە ، بیری لە نووسینی شیعر كردوەتەوە بۆ هۆشیار كردنەوە ، بۆ داكۆكی لە مرۆڤ و ئازادی ، ئەمە تا رادەیەكی زۆر درێژكراوەی هەمان ئەو هێڵەیە كە لە حاجیەوە دەست پێدەكات چۆن حاجی دەیان ساڵ بەرلە دڵزار باسی “جۆشدان وەكو هەنگ و پەیدا كردنی تۆپ و تفەنگ “دەكا بۆ ئازادی ، دڵزاریش لە شیعرێكا بۆ پەكەكە كە ساڵی 1991نووسیویەتی دەڵێت :
سەركەوێ خەباتی تۆ
هەتا روناك بێ ئاسۆ
2
دڵزاری شاعیر وەك مرۆڤ بە دوای دادپەروەری و دادگەری و یەكسانیەوەیە ، شیعریش دەنووسێ ، ئیدی شیعر دەكاتە ئەو كەرەسەیەی كە لە رێیەوە كار بۆ بە دیهاتنی ئەو ئامانجانە بكات ، ئەو نزیكەی 80 ساڵی تەمەنی بۆ بە دیهێنانی ئەو ئامانجانەخەرج دەكات و لای ئەو گەیشتن بە ئامانجەكان مەبەستن ، تا ئیستاتیكاو جوانی شیعر ، گەرچی لەوەشدا كەمتەرخەمی نەكردووەو ئەوەی لە توایدا بووە كردوویەتی ، ئەوە جگە لەوەی هەمیشە ئامۆژگاری نەتەوەكەی كردووە، وەك رێنوێن و پەیامبەرێك ، ئەو لە ساڵی 1965 بە سەركردەكانی كورد دەڵێت :
رێ لە جاسوس و جاش بگرن
رێگا لە پیاوی باش مەگرن
هەروەها لە شوێنێكا دەڵێت :
زازاو كرمانج و سۆران
لوڕو كەڵهوڕو گۆران
هەر شەش بە دەست و بردن
بڕبڕەی پشتی كوردن
گەر یەك دڵ بن ئەمانە
هەموو بەڵای زەمانە
زۆردارانی سەر زەوی
سەرمان پێناكەن نەوی
بۆ دڵزار ئەم زمانە شیعریە ، زمانی پەروەردەو ئامۆژگاری و ئاگادار كردنەوەیە ، بۆیە ئەمە سپاردنێكی ئەركێكی ترە بە شیعر لە سەرووخودی شیعرەوە كە خۆی ئەركی شیعرە بۆ شاعیر ، یانی شاعیر لە دەرەوەی هەڵگرتنی ئەو خەم و ئەركانە ، ئەركی ئەفراندنی شیعرە ، شیعر بە مانا قوڵ و فراوانەكەی ، دڵزار وەك مرۆڤێك ، وەك كەسێك كە دركی بە ئازارو مەینەتی ئەوانی تر كردووە ، ناچار بووە فەرمانی تر بە شیعر جێبەجێ بكات ، دەنا ئەویش دەیتوانی لە رێی زمانەوە وێنەی تر بكێشێ ، وێنەی جیاوازو داهێنەرانە ، وەك ئەوەی كە خودی شیعر ئەوەیە ، میشاندانی جوانی بەوانی تر شێلان و بەكار هێنانەوەی زمان بە جۆرێكی جیاواز تر لەوەی كە ئاسایی بە كاری دێنین ، هەروەسا بەخشینی وێنەی نابەرجەستە ، وێنەی جیاواز لە رێی شیعرەوەبەوانی تر ، دڵزاری شاعیر یان هەر شاعیرێكی تر دەتوانن ئەوە بكەن وەك چۆن نالی لە هەڵنانی خێل و قیچی حەبیبەدا دەیكات ، بەڵام خەمەگەورەكەی ئازادی و نان شاعیریش ناچار بە قوربانی دان بە شیعرو خۆیشی ئەدات وەك گوڵیسورخی .
3
دڵزاری شاعیر شایانی رێزو ئاوڕ دانەوەو هەڵوەستەلەسەر كردنە ، لەو ڕوەوە كە 80 ساڵە بۆ مرۆڤ دەسوتێ ، خەون بە دادگەری و یەكسانیەوە دەبینێت ، شیعر بۆ نیشتمانە سوتمەرۆكەی دەڵێت ، ئەو نیشتمانەی هەمووجار لە نێو ئاگرو ئافاتەوە سەر هەڵدەداتەوەو دەژێتەوە ، ئەو نیشتمانەی بۆ دڵزارو شاعیرانی كورد لە بەهەشت جوانترو رازاوە تر بووە ، بەهەشتی بینراووهەستپێكراو.
دڵزار نزیكەی 75ساڵ لەمەوبەر واتە لە ساڵی 1946بەم جۆرە باسی نیشتمانەكەی دەكات :
باخ و بەهەشتی پان و بەرینت
كێوانی بەرزو لوتكەی بەفرینت
هەوای بێگەردو ئاسمانی شینت
زێوەو بێخاڵ و زێی نازەنینت
ئەو هەمان وێنە، بێ دەسكاری نیشانی خوێنەرەكانی دەدات و بیریان دەخاتەوە كە ئەمە پیرۆزەو پێویستە رێزی بگرن .
دوا قسەی ئێمە بۆ ئەم ئاوڕدانەوە كورتە لە دڵزاری شاعیر ، هیوا خواستنە كە لە ئایندەدا لە دووتوێی بەرگی جوان و قەشەنگدا دیوانەكەی ئەو پیاوە ببینین ، كە هاوعەسری دڵدارو بێكەس و گۆران و شێخ نوری و زۆر ناوی دیاری دنیای ئەدەب و نووسینی كوردی بووە .
