400
سەرباز دەستیان لەكودەتاكەی توركیادا هەبووە
راوێژكاری یاسایی سەرۆكایەتی ئەركانی سوپای توركیا بە “پلانداڕێژەری”، كودەتاكەی سوپا دادەنرێت، ئەوەش بەپێی ماڵپەڕی سەباحی توركی نزیك لەڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆمار.
ئەمشەو هەینی، دەستەیەك بەناوی (سەرۆكایەتی ئەركانی سوپای توركیا)، كودەتای لەو وڵاتە راگەیاند، لەگەڵ ئاماژەدان بە”دەستبەسەراگرتنی تەواوی جومگەكانی دەسەڵات لەتوركیا”, لەبەیاننامەیەكدا.
بەپێی ماڵپەڕی سەباحی توركی، 400 سەربازی سەر بەفەرماندەی گشتی جەندرمەو هێزی ئاسمانی‌و سوپای توركیا بەشدارییان لەو كودەتایەدا كردووە‌و هاتووە “محەرەم كوسی، راوێژكاری یاسایی سەرۆكایەتی ئەركانی سوپای توركیا پلانداڕێژەری كودەتاكە بووە”.
جگە لەمحەرەم كوسی كە پلەی عەقیدی هەیە، لەنێو 400 سەربازەكەدا، هەشت ئەفسەری تر پلەی عەقید-یان هەیە، هەروەها پێنج موقەدەم‌و یەك نەقیب‌و سێ رائید‌و 15 مولازم ئەوەل‌و سێ ملازم.
ئەوانە سەر بەسوپای توركیاو جەندرمەو هێزی ئاسمانی بوون.
لەبەیاننامەی راگەیاندنی كودەتاكەدا هاتووە “تەواوی هێزە چەكدارەكانی توركیا، بۆ پاراستنی سیستمی دەستوور‌و دیموكراسی‌و مافی مرۆڤ، هەروەها بۆ زامنكردنی ئازادی‌و گەڕانەوەی سەروەریی یاسا‌و بۆ پاراستنی سیستمی ئەمنی وڵات دەستمان بەسەر هەموو بەڕێوەبەرایەتی وڵاتدا گرتووە”.
دوای ئەوەش رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆككۆماری داوای لەهەوادارانی پارتەكەی‌و خەڵكی توركیا كرد بەچونیان بۆ شەقامەكان دژایەتی ئەو هەوڵە بكەن‌و بەهۆیەوە لایەنگرانی رژانە شەقامەكان.
دوای نزیكەی پێنج كاتژمێر لەو بەیاننامەیە، بینالی یەڵدرم، سەرۆك وەزیرانی توركیا، شكستهێنانی ئەو هەوڵەی راگەیاندو بۆ ئەوەش سوپاسی تەواوی خەڵكی توركیاو پارتە سیاسییەكان كرد، بەوەی بۆ پاراستن‌و یەكێتی وڵات دژی كودەتا وەستانەوە.
تائێستا ئاماری وردی زیانە گیانییەكان لەو كودەتایەو روبەڕوبونەوەكان بڵاونەكراوەتەوەو نەزانراوە، بەڵام لەبنكەیەكی پۆلیسدا لەئەنقەرە 17 ئەفسەر كوژران، بەهۆی بۆردومانی فڕۆكەیەكی سەربازی سوپاوە.
هەریەكە لەپارتەكانی جەهەپەو مەهەپەو هەدەپە دژایەتی كودەتای سەربازییان كرد لەتوركیا.
كاردانەوە نێودەوڵەتییەكان
هەریەكە لەئەمریكاو بەریتانیا داوا لەهاوڵاتیانیان دەكەن لەتوركیا ئاگاداری خۆیان بن‌و لەشوێنە داخراوەكاندا بمێننەوە، ئەوەش دوای ئەوەدێت سوپا كودەتای لەو وڵاتە راگەیاند.
نید برایس، وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا كەسەر بەكۆشكی سپی-یە بڵاویكردۆتەوە كە تیمی تایبەتی ئاسایشی نەتەوەیی، باراك ئۆباما-ی سەرۆكی ئەمریكایان لەبارودۆخی توركیا ئاگادار كردۆتەوە.
لەمۆسكۆش سێرگی لاڤرۆڤ-ی وەزیری دەرەوەی رووسیا لەكۆنفرانسێكی هاوبەشیدا لەگەڵ جۆن كیری هاوتا ئەمریكییەكەی رایگەیاند، پێویستە كێشەكانی توركیا لەڕێی دەستوورەوە چارەسەر بكرێن‌و لایەنەكان خۆیان لەڕشتنی خوێن بپارێزن.
ئەحمەد جەواد زەریف-ی وەزیری دەرەوەی ئێرانیش رایگەیاند “ئەو بارودۆخەی ئێستا لەتوركیا دەگوزەرێت تووشی دڵەڕاوكێی كردوون”.
هاوكات سەرچاوەیەك لەیەكێتی ئەوروپا بە ڕۆیتەرز-ی راگەیاندووە “ئەو كودەتا سەربازییەی لەتوركیا ئەنجامدراوە بەرفراوانەو تەنها خۆی لەهەوڵی چەند ئەفسەرێكی سوپا یان گروپێكدا نابینێتەوە.
دوای ئەنجامدانی كودەتا سەربازییەكەی توركیا، سەرۆكایەتی ئەركانی سوپا لەبەیاننامەیەكدا، جەختیكردەوە لەوەی بۆ پاراستنی سیستمی دەستوور‌و دیموكراسی‌و مافی مرۆڤ، هەروەها بۆ زامنكردنی ئازادی‌و گەڕانەوەی سەروەریی یاسا‌و بۆ پاراستنی سیستمی ئەمنی وڵات دەستیان بەسەر سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییەكانی توركیادا گرتووە”.
هەدەپە دژایەتی كودەتا دەكات‌و بەهەڵەی ئاكپارتیی دادەنێت
پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) دژایەتی خۆی بۆ كودەتای سەربازی لەتوركیا دەبڕی‌و رایدەگەیەنێت كە سیاسەتی دیموكراتیك تاكە رێگای چارەسەرە، هەرچەندە پێیانوایە ئەو دۆخە بەهۆی سیاسەتەكانی پارتی دادو گەشەپێدانەوەیە.
ئەو هەڵوێستەی هەدەپە دوابەدوای كودەتاكەی ئەمشەوی سوپای توركیا هات بەسەر دەسەڵاتدا.
هاوسەرۆكانی هەدەپە لەلێدوانێكی نوسراودا هەڵوێستی رەسمی پارتەكەیان بڵاوكردەوەو تیایدا هاتووە “هەدەپە لەهەر شەرت‌و مەرجێكدا‌و لەوپەڕی بڕواوە لەدژی كودەتایە”.
ئەوەش هاتووە كە لەم قوناغە زۆرو ئاڵۆزەدا كەتوركیا پێیدا تێدەپەڕێت “ئەگەرەكەی چی دەبێت با ببێت، بەڵام نابێت هیچ كەسێك خۆی بخاتە شوێنی ئیرادەی خەڵك”.
هاوكات ئادەم ئۆزجانەر، پەرلەمانتاری هەدپە، لەلێدوانێكدا وتی “ئێمە دژی هەموو كودەتایەكی سەربازین‌و رەتیدەكەینەوە، بەڵام لەگەڵ چەسپاندنی دیموكراسین، ئەو كودەتایە بەهۆی هەڵەكانی ئاكپارتییەوەیەو دۆخی توركیا بەرەو خراپی دەڕوات”.
بۆیە وتی “دەبێت ئاكەپە دەستهەڵبگرێت بەرامبەر ئەو سیاسەتەی بەرامبەر كوردو نەتەوەكانی تر گرتوویەتییەبەر”.
ژمارەیەك سەربازی سوپای توركیا دەستگیردەكرێت
میدیاكانی توركیا رۆژی شەممە 16/7/2016 دەستگیركردنی ژمارەیەك سەربازی سوپای وڵاتەكەیان لەلایەن حكومەتەوە راگەیاند، كە تۆمەتبارن بەئەنجامدانی كودەتا لەتوركیا.
بەپێی میدیاكان دەسەڵاتدارانی توركیا 50 سەربازیان لەشاری ئەنقەرەی پایتەختی توركیا دەستگیركردووە، كە تۆمەتبارن بە بەشداری ئەو هەوڵەی شەوی هەینی درا بۆ ئەنجامدانی كودەتا.
هەر بەپێی میدیاكان، حكومەتی توركیا داوای لەو سەربازانەی تریش كردووە، خۆیان ڕادەست بكەن، كە بەشداربوون لەهەوڵی ئەنجامدانی كودەتا.
شەوی (هەینی 15/7/2016) ژمارەیەك لەسەربازانی سوپای توركیا بەسەرپەرشتی ژمارەك ئەفسەری سوپاكە هەوڵی ئەنجامدانی كودەیەكیان دژی حكومەتی توركیادا، بەڵام بەیانی ئەمڕۆ شەممە، شكستهێنانی كودەتاكە راگەیەنرا.
هەرچەندە شكستهێنانی كودەتاكە راگەیەنراوە، بەڵام بەشێك لەسوپای توركیاو چەند فڕۆكەیەكی دەنگی بەدەست كودەتاچییەكانەوە ماوەو تائێستاش بۆردومانی چەند ناوچەیەك لەئەنقەرەو ئەستەمنبوڵ لەرێگەی ئەو فڕۆكانەوە كراوە.
كودەتاچیەكان بەردەوامی لە شەڕكردن رادەگەێنن
ئەو بەرپرسە سەربازییانەی توركیا كە سەرپەشتی كودەتاكەی شەوی رابردوی توركیایان كردووە لە بەیاننامەیەكدا كە سەر لەبەیانی رۆژی شەممە 16ی تەموز بڵاویان كردۆتەوە رەتیدەكەنەوە كە كودەتاكەیان شكستی هێنابێت و دەڵێن”بەردەوامین لەشەڕكردن”.
هاوكات پۆلیسی توركیا راگەیاند كە ئەكرەم جاغلەر سەرۆك ئەركانی سوپای سێی توركیا بە تۆمەتی تێوەگلان لەو كودەتاكەی توركیا دەستگیركراوە.
لەنوێترین پێشهاتیشدا فەتحوڵا گوڵەن كەسایەتی ئاینی نەیاری رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەركۆماری توركیا لەبەیاننامەیەكدا ئیدانەی كودەتاكەی وڵاتەكەی ئەوەش لەكاتێكدایە كە كودەتاچییەكان پێشتر لایەنگیریی خۆیان بۆ ناوبراو دەربڕی و ئەردۆغانیش گوڵەنی تۆمەتبار كرد بەو ئەنجامدانی ئەو كودەتایە.
