بیرەوەری (140) ساڵەی مەرگی کارل مارکس(5 May 1818 – 14 March 1883)
هەمیشە كەسانێك هەن دەڵێن “ماركس هیچی پێنییە تا لە سەدەی 21دا پێشكەشمان بكات”. كەسانێك هەن لە هەموو قۆناغێكدا مشتومڕی ئەوە دەكەن كە ئەم ئایدیایانە كاتی خۆیان هەبوو، ئەو كاتەشیان بەسەرچوو. بەڵام تێگەیشتن لە هێزی یاساكان و ئەو فاكتەرانەی چۆنیەتی كاركردنی سەرمایەداری پیشاندەدەن، جار لە دوای جار پاڵمان پێوەدەنێت بۆ گەڕانەوە بەرەو ماركس. ئەو هەناوە تینوانەی دانامركێنەوە لە پێناو بە دەستهێنانی زیادەبەها، هەتاوەكو ئێستا لەسەرو هەموو پڕەنسیپەكانی دیكەوەن، جیهانی ئەمرۆ بە كۆنترۆڵی رەهای سەرمایە فۆڕمی گرتووە، بە مانایەكی تر شێواوە. راستە كە پرۆسەكان هەموو گۆڕاون، بۆرژوازیی فۆڕمگەلی جیاوازی وەرگرتووە و بەڕێگەی جیاوازتر دەژیت، ژمارەیەكی زۆری كرێكاران یەخەی سپی و جلوبەرگی فەرمییان پۆشیوە لەبری جلوبەرگی كرێكار، بەڵام پەیوەندی نێوان ئەوانەی خاوەنی دەرامەت و سامانی كۆمەڵگەن و كۆنترۆڵیانكردووە و بەڕێوەیدەبەن، لەگەڵ ئەوانەی لەسەر ئەو كرێیە دەژین كە لە بەرامبەر بەرهەمهێنانی ساماندا وەریدەگرن، هێشتا ماوە و بەردەوامە رێك وەك ئەوەی ماركس وەسفی كردووە. گۆڕانكارییە تیژڕەوەكانی جیهانی ئەمڕۆ، كە تەنانەت گەیشتۆتە كەناری وێرانكردن، لە چوارچێوەی قەتیسبوونی گەرمادا دەیبینین، یاخود دەریاچە ژەهراویی بووەكان، یاخود ئەو بەبیابانبوونەی جیهانی خواردووە. بەڵام گرنگیدانی ماركس بە تێگەیشنت لە سەرمایەداری و ئەو تاڵانییەی ئەنجامیدەدا، تەنها لە پێناو رەخنەگرتنێكی ئەخالقییانەدا نەبوو لەو سیستەمە، بەڵكو لە پێناو ئامادەكاریی بوو بۆ ئازادبوونی چینی كرێكاران. وەك چۆن سەرمایەداری رێگە لە بەردەم بەرفراوانبوون و درێژبوونەوەی خۆیدا دەكاتەوە، پێویستە لەسەر بزوتنەوەی چینی كرێكارانیش بە شێوەیەكی ئینتەرناسیۆنالانە رێبكات، بە هێزە ریكخراوەكەی رۆژێك لە رۆژان پەیكەرەی دەسەڵات تێكبشكێنێت و كۆتایی بە خودی ئەو دەوڵەتە بهێنێت، بەڵام ئەمە ئۆتۆماتیكی روونادات، بەڵكو بە هۆی تێكۆشانی كرێكارییەوە. لە میانەی ئەم تێكۆشانەدا، جیهان هەر بە تەنها كۆتایی بە سەرمایەداری ناهێنێت، بەڵكو كۆمەڵگەیەكی نوێ دێنێتە ئاراوە كە تێیدا دەرامەتاكانی مرۆڤ زامنی ئازادبوونی خودی مرۆڤ بن. لە مڕۆدا لە هەموو كات زیاتر جەختكردنەوە لەم كارە پێویستە.
چاپتەری دەیەم لە کتێبی کارل مارکس تیۆری و پڕاکتیک
نووسینی: مایك گۆنزالێس
وەرگێرانی: بابان ئەنوەر
