پەیدابوونی داعش، سەرەتایەكی پڕ خێر بۆ كوردو كۆتاییەكی مەترسیداری بۆ كورد هەیە. جەنگی داعش پێشمەرگەی كوردستانی كردە جەنگاوەری ئازادیخوازی جیهان، پەیەدەی بردە كۆشكەكانی ئەنجومەنی ئاسایش‌و وڵاتانی زلهێز. ئەم شەڕە كە لەسوریاوە درێژ دەبێتەوە بۆ گوڵاڵە‌و خانەقین، دنیای هێنایە سەرخەت بۆ پاراستنی كوردو چەكپێدان بە پێشمەرگەو پەیەدەو پەكەكەو هەموو گروپەكانی دیكەی چەكداری كورد. بەڵام جیهان بەدەنگی بەرز داوای یەك پارچەیی عێراق دەكات، هەموو دنیا لەگەڵ یەكپارچەیی عێراقە، ئەمە تەنها قسەیەك نیە، بەڵكو هەموو كۆمەكێكی گەورەی دنیایە بۆ دروستكردنی بەغدایەكی بەهێزی لەسەر پێ. هاوكێشەكەش وایە بەهێزبوونی بەغدا مانای مەركەزیەتی دەوڵەت‌و لاواز بونی كوردستان.
دەسەڵاتدارانی سوریا زۆر مەترسیدار قسە دەكەن، بۆ نمونە دوای ئازادكردنی رەققە پایتەختی خەلافەتی داعش لەسوریا لەلایەن كوردەوە، كەچی دەوڵەتی سوریا دەڵێت رەققە ئازاد نەكراوە بەڵكو هەر داگیركراوە. واتا پەیەدەو كوردەكان لەلای دەوڵەتی سوریا كەسانێكی خاوەن ماف نین، بەڵكو دەبێت ملكەچی یەك پارچەیی سوریا بن. ئێستا ئەوەی باس دەكرێت پێدانی دەسەڵاتی ئیداری و كارگێری زیاترە بە كوردەكانی سوریا، بەنوزەیەكی لابەلاشەوە باسی فیدڕاڵی باكوری سوریا دەكرێت، كە ئەمەش دەردی گەورەی مێژوویی كێشەی كورد چارەسەر ناكات.
ئێمە لەعێراق دەبێت لەچوارچێوەی عێراق بە میزاجی حەیدەر عەبادی ژیان بكەین، لەسوریا شەڕی داعش دەكەین تاوەكو كۆتایی‌و هیچ بەڵێنێكی زلهێزەكان‌و دەوڵەتەكانی ناوچەكە نیە بۆ كورد، دەوڵەتەكانی ناوچەكەو جیهان كە دژی سەربەخۆیی باشوری كوردستان بن، مانای وایە دژی دەوڵەتی كوردیشن لە سوریا؟ هەر بۆنمونە توركیا رۆژانە بە كوردەكانی سوریا دەڵێت تیرۆریست، تەنانەت مافی حوكمی زاتیەكیش بە كوردەكانی رۆژئاوای كوردستان رەوا نابینێت‌و بە بەرچاوی هەموو دنیاوە خەریكی ئۆپەراسیۆنی سەربازیە لە عەفرین‌و ئیدلەب‌و ناوچەكانی دیكەی رۆژئاوای كوردستان.
رۆژهەڵاتی كوردستان لە بەردەم پەتی سێدارەی كۆماری ئیسلامی ئێران وەستاوە، باكوری كوردستان لە زیندانە، باشوری كوردستان بە هەمەرو دەبابەو تانك خەریكی ملكەچ پێكردنن پێی. وێڕای هەموو ئەمانەش باشوری كوردستان لەناوخۆیدا بێ ئەندازە خەریكی ناكۆكی و ململانێی سەختی ناوەكییە. بەمجۆرە دەبینین مافی كورد بەرەو كۆتایی دەڕوات، ئەگەر قبوڵت نەبێت عێراقی، یان سوری بیت، ئەوا مەرگ چاوەڕێت دەكات. سوپای سوریا دەڵێت دەڕۆینەوە هەموو ناوچە‌و شارو شارۆچكەكان بەپێی دەستوری سوریا، حەیدەر عەبادیش هەمان شت دەڵێت بەرامبەر باشوری كوردستان، دنیاش زۆر پەرۆش نیە.
ئێستا تەواوی زلهێزەكانی دنیا‌و دەوڵەتان هانی ئەوەمان دەدەن بچینەوە بەغدا بۆ گفتوگۆ، واتا رازی بین بە بەغدایەكی مەركەزی لەچنگی عەرەبی شیعە. مەترسیدارترین پەیامیش ئەوەیە نەوتیان لە دەست دەرهێناین‌و دایانەوە بەعێراق، وەكو چۆن لەسوریاش خەریكی هەمان سیناریۆن. (باسی دیوە گەندەڵیەكەی نەوت ناكەم، مەبەست دیوە سیاسیە گرنگەكەیەتی بۆ كێشەی كورد)
ئێمە لەباشوری كوردستان شێوەی حوكمڕانیمان زۆر خراپە، قەیرانی سیاسی‌و دارایی‌و بژێوی خەڵك‌و دیموكراسیمان هەیە. ئەمەش كوشندەیەو رۆژانە دەمانهاڕێت. لێرەدا دەشێت لەسەر هەندێ لایەن بۆ داهاتوو بوەستین، كە دەكرێت چارەسەربن:
یەكەم: پێویستە كورد بەهەموو توانایەوە هەوڵ بدات ئەم یەكڕیزی‌و بەیەكەوە كاركردنەی دەوڵەتانی ئیقلیمی بەلایەكدا پەرتەوازەو یان كەم بكاتەوەو لەگەڵ لایەنێك رێككەوتن‌و دروست كردنی بەرژەوەندی بێت، لەیەك كاتدا شەڕی ئێران و توركیامان پێ ناكرێت.
دووەم: دەبێت بە وردی‌و هەستیاری و زۆر جدیەوە بەرۆكی ئەمریكاو روسیا بگرین، ئەم دوو دەوڵەتە دەتوانن هاوكێشەی زۆر بگۆڕن، بەداخەوە لەئێستادا هیچ بەرنامەیەكی رونیان بۆ داهاتووی كورد پێ نیە، بەڵام كورد نابێت ببەزێت.
سێیەم: پێویستە فشارو لۆبی و پەیوەندیەكی زۆر چڕ لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بەكاربهێنرێت‌و بە جدی كار لەسەر هەڵوێستی ئەوروپیەكان بكەین.
چوارەم: پێویستە گرنگیەكی زۆر بە ئەڵمانیەكان بدەین، ئێستا دەوڵەتێكی بەهێزی جیهانین. پەیوەندی تایبەتیان لەگەڵ دروست بكەین.
پێنجەم: بەهیچ بەڵێن‌و داوەتێكی دەوڵەتانی عەرەبی‌و ئیقلیمی هەڵنەخەڵەتێین، بەڵام تا دوا سنور كار بكەین بۆ ئەوەی روبەرومان نەبنەوەو لانی كەم ئەگەر دۆستیش نەبن، بەم رادەیە دوژمن نەبن. ئەوەندەی پێمان دەكرێت.
شەشەم: ناو ماڵی كورد پێویستی بەكاری تازە هەیە،پێویستی بە دابەشبونی رۆڵی تازە هەیە، ئەم یەكڕیزیەی باس دەكرێت قسەی باقوبریقە. بەڵام دەبێت بەجدی كار لەسەر هەندێ لایەنی گرنگ بكرێت وەكو:
1- هەرچی زووە پەیوەندی پارتی‌و پەیەدە گۆڕانكاری بەسەردا بێت.
2- هەرچی زووە پەیوەندی نێوان پارتی‌و پەكەكە گۆڕانكاری بەسەردا بێت.
3- چارەسەركردنی دۆخی پەرلەمان، بەتایبەت كەیسی سەرۆكی پەرلەمان، نابێت بەمجۆرە سەرۆكی پەرلەمان دوور لە كورسیەكەی بێت، پێویستە گوێ لە بزوتنەوەی گۆڕان بیگردرێت سەبارەت بەم كەیسە.
4- ئایا یەكێتی دەتوانێت بەتەنیا ئیدارەی مەلەفی بەغداو ئێران بدات، ئایا یەكێتی دەتوانێت بەرگەی فشارەكانی شیعەی عێراق‌و دەوڵەتی ئێران بگرێت، بەڕاستی ئایا بەرونی یەكێتی دەیەوێت داهاتوو چی بكەین، ئەگەر هێزی پێشمەرگەی یەكێتی لەكەركوك شەڕی حەشدی شەعبی ناكات، هۆكاری بنەڕەتی ئەمە چیە؟ ئایا بەجنێودانی حزبی بەیەكتر ئەمە چارەسەر دەبێت. نەخێر..باشوری كوردستان بەمجۆرە ئیدارە ناكرێت. دەبێت لەنوێوە كار لەسەر پەیوەندیی دیكەی تازە بكەین.
5- هەموو رێگایەك بگیرێتەبەر بۆ تێپەڕاندنی قۆناغی سەختی قەیرانی دارایی بەهەماهەنگی هەموان لەباشوری كوردستان.
6- یەكخستنەوەو رێكخستنی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بەشێوەیەكی پتەوو ئامادەسازیەكانی بۆ داهاتوو.
7- روبەروبونەوەی توندی گوتاری یەكپارچەیی عێراق و تەسلیم نە بوون بە شوناسی عێراقچیەتی‌و سوریاچیەتی پووچ.
8- دەستكردن بە چاكسازی دیموكراسیانەو جێهێشتنی كورسیەكان لەلایەن ئەوانەی چی دیكە خەڵكی باشوری كوردستان مورتاح نیە پێیان. هاتنە پێشی خەڵكی بەتوانا بە بەرپرسیاریەتی تازەو گرنگ وجێگای متمانە.
9- كۆتایی هێنان بە جەنگی ناوخۆیی حزبەكان و دروست كردنەوەی متمانە لەنێوان حزبە سیاسیەكان و ئەمانەشی كەدژی ئەم حزبانەن، دەبێت داخلی دیالۆگێكی نیشتمانی جدی بین.
10- گوێگرتن لە دەنگەكانی ناوەوەی كوردستان بە هێمنی‌و دوور لە هەڵچون‌و كێشەی شەخسی‌و حزبی‌و لایەنداری.
11- ئاسایكردنەوەی دۆخی شاری سلێمانی، بەپێدانی پارێزگاری شارەكە بە كاندید‌و لیستی براوەی شارەكەو هاوكاری كردنی لەلایەن هەموو هێزەكانی كوردستانەوە. لەپێناو رێكخستنەوەی كارگێریەتی پارێزگای سلێمانی ئەمە گرنگە.
12- سنوردانان بۆ تەواوی كادیرو لایەنگرانی حیزبەكان لەناو راگەیاندن، خەڵك، فەیسبوك‌و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، ناوەندەكانی دیكە، كە هێرش‌و پەلامارو جنێودان‌و یەكترشكاندن زۆر كەم بكرێتەوەو لەبری ئەوە زمانی رەخنەی جدی‌و شرۆڤەو دیاریكردنی بابەتی كوردستانی‌و پێكەوەیی جێگای بگرێتەوە.
13- پاككردنەوەی ناوی دەنگدەرانی كوردستان‌و ئامادەسازی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك‌و سەركەوتوو دیموكراسیانەو، وە قبوڵكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەكان.
14- ئاشتكردنەوەی خەڵك لەلایەن ئەو سەركردەو هێز‌و حیزبانەی مایەی نیگەرانی خەڵكن، لەرێگای داوای لێبوردن كردن‌و چوونە ناو خەڵك‌و گوێگرتن لە بۆچونەكانیان.
15- وازهێنان لەپەراوێزخستنی بزوتنەوەی گۆڕان لە سلێمانی‌و هەولێر، كە هێزی دووەمی هەرێمی كوردستانە، كە بەهۆی ناكۆكی حزبی‌و بەرژەوەندی حزبیەوە خەریكی گەمارۆدانی ئەم بزووتنەوەیەن. بەڵكو پێویستە پێشنیارە نیشتمانی و كوردستانیەكانی گوێ لێگیراو بن.
16- دەستكردن بەجموجۆڵی سیاسی‌و رۆشنبیری‌و فەرهەنگی ودبلۆماسی تازە لەلایەن پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و رۆڵیان پێ بدرێت لەو شتانەی دەتوانن ئەنجامی بدەن.
17- گوێگرتن لە پڕۆژە‌و بیرۆكەی حزبە كوردستانیەكان‌و كەس‌و لایەنەكانی كوردستان كە خەمی دۆخەكەیانە، لەبری ئەوەی تۆمەتی رۆژانەیان بۆ دروست بكرێت، هەوڵ بدرێت گوێ لە دەنگەباش‌و جدی‌و رەخنەو بابەتەكانیان بیگردرێت.
لەكۆتایدا لەبری ئەوەی بیروبۆچونی یەكتر بسڕینەوە، گرنگە هاوكاری یەكتر بین لە دەوڵەمەندكردن و زیاتر هاوكاریكردنی یەكتر. بەهیوام ئەركێكی بچوكی خۆم جێبەجێ كردبێت.
هەندرێن شێخ راغب
