لیۆن ترۆتسكی
و. پێشڕەو محەمەد
1. بە مەبەستی شیكاركردنی هەلورمەجێك لە گۆشەنیگای شۆڕشگێڕییەوە، پێویست دەكات جیاوازیی لەنێوان “مەرجە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە زەروورەكان بۆ هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی” و “خودی هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی”دا بكەین.
2. مەرجە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە زەروورەكان بۆ هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی، بەشێوەیەكی گشتیی، كاتێك كارتێكەرە و كاریگەریی هەیە كە هێزە بەرهەمهێنەرەكانی وڵات ڕوویان لە كەوتن و لەناوچوون كردبێت؛ كاتێك كێش و قورسایی تایبەتی وڵاتێكی سەرمایەداریی لە بازاڕی جیهانیدا، بەشێوەیەكی سیستەماتیك دادەبەزێت و نزم دەبێتەوە و هەر بەمجۆرەش، دەرامەتی چینەكان بە بەردەوامی دادەبەزێت؛ كاتێك بێكاریی تەنها لە ئەنجامی هەڵكشان و داكشانێكی ڕێكەوتەوە نییە، بەڵكو لە ئەنجامی كارەساتێكی كۆمەڵایەتیی هەمیشەییەوەیە، كارەساتێك مەیلی بەلای زۆربوون و بەرزبوونەوەدا هەیە.
هەموو ئەمانە، بەتەواوی، تایبەتە بە هەلومەرجی هەنوكەیی بریتانیا، بۆیە ئێمە دەتوانین بڵێین مەرجە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە زەروورەكان بۆ هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی بوونی هەیە و ڕۆژ لەدوای ڕۆژیش زیاتر دەبێت. بەڵام، نابێت ئەوە لەبیر بكەین ئێمە لە ڕوانگەى سیاسییەوە هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی پێناسە دەكەین، نەك تەنها لەگۆشەنیكای كۆمەڵناسییەوە و ئەم پێناسەیە، فاكتەری سوبێكتیڤیش (خودی) لەخۆ دەگرێت. فاكتەری سوبێكتیڤ، تەنها مەسەلەى پارتی پرۆلیتاریا نییە، بەڵكو مەسەلەى ئاگایی هەموو چینەكان، هەڵبەتە بەتایبەت پرۆلیتاریا و پارتەكەیەتی.
دەستپێكردنی هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی
3. هەرچۆنێك بێت، هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی تەنها كاتێك دەستپێدەكات كە مەرجە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە زەروورەكان بۆ شۆڕشێك، گۆڕانە لەناكاوەكان لە وشیاریی كۆمەڵگا و چینە جیاوازەكانیدا دروستی دەكات. بەڵام چجۆرە گۆڕانێك؟
(ئەلف). بۆ شیكارییەكەمان، دەبێت ئێمە سێ چینی كۆمەڵایەتیی لەیەك جیابكەینەوە: سەرمایەدار، چینی ناوەڕاست (یان وردەبۆرژوازیی)، پرۆلیتاریا. گۆڕانە پێویست و زەروورییەكان لە عەقڵییەتی ئەم چینانەدا، زۆر جیاوازن لەیەكتریی.
(با). پرۆلیتاریای بریتانیا، بەباشی و زۆر باشتر لەهەموو تیۆریزەكەرانی دیكە دەزانێت هەلومەرجی ئابووریی زۆر گەرم و گونجاو و لەبارە. بەڵام هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی تەنها كاتێك ئاشكرا دەبێت كە پرۆلیتاریا، دەستبكات بەگەڕان بۆ دەرچوون لەم دۆخە نەك لە كۆمەڵگای كۆنەدا، بەڵكو بەدرێژایی ڕەوتی ڕاپەڕینێكی شۆڕشگێڕیی دژی نەزمی باڵادەست. ئەمە گرنگترین مەرجی سوبێكتیڤ و خودییە بۆ هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی. توندبوونی هەستە شۆڕشگێڕییەكانی جەماوەر، یەكێكە لە گرنگترین نیشانەكانی گەشەكردنی هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی.
(جیم). بەڵام هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی، هەلومەرجێكە كە دەبێت لە قۆناغی داهاتودا ڕێگا بە پرۆلیتاریا بدات ببێت بە دەسەڵاتی باڵادەست بەسەر كۆمەڵگادا؛ ئەم هەلومەرجە بەڕادەیەكی زۆر – ئەگەرچی لە بریتانیا بەراورد بە وڵاتانی دیكە كەمترە – پەیوەندیی بە بیركردنەوەى سیاسیی و ڕۆحییەتی چینی ناوەڕاستەوە هەیە: نادڵنیایی چینی ناوەڕاست بە هەموو پارتە نەریتییەكان (وەك پارتی كار، پارتی ڕیفۆرمیست كە موحافەزەكارە) و هیوای بە گۆڕینی ڕادیكاڵ و شۆڕشگێڕیی لە كۆمەڵگادا (و نەك گۆڕانێكی دژەشۆڕشگێڕیی، واتا گۆڕان و وەرچەرخانێكی فاشیستیی).
(دال). گۆڕانی ڕۆحییەتی پرۆلیتاریا و چینی ناوەڕاست بە تەریبیی لە ڕۆحییەتی چینی حاكمدا دەستكاریكراوە و گەشە دەكات – واتا كاتێك چینی باڵادەست دەبینێت ناتوانێت سیستەمەكەى خۆى بپارێزێت، كاتێك متمانەبەخۆبوونی خۆى لەدەست دەدات، بەرەو هەڵوەشانەوە دەچێت، دابەشدەبێت بۆ سەر بەرەكان و باندە جیاوازەكان.
ئاسۆی گۆڕاوی چینەكان
4. ئەوە كێشەیەك نییە كە لە كام خاڵی ئەم پرۆسانەوە، هەلومەرجی شۆڕشگێڕیی بە تەواوی گەشە دەكات كە بكرێت بە باشی بیزانین یان بە زمانی بیركارییانە دەریببڕین. پارتی شۆڕشگێڕ تەنها لەڕێگای خەباتەوە، زیادبوونی هێزەكانی خۆى و كاریگەریی خۆى بەسەر جەماوەرد، جووتیاران، وردەبۆرژوازیی شارەكان و هتد و لاوازبوونی بەرهەڵستیی چینە باڵادەستەكانەوەیە كە دەتوانێت ئەم حەقیقەتە دەربخات.
5. ئەگەر ئێمە ئەم ڕێسا و پێوەرانە بۆ هەلومەرجی بریتانیا بەكار بهێنین، دەبینین:
(ئەلف). مەرجە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە زەروورەكان بوونیان هەیە و خەریكە بەهێزتر دەبن.
(با). هێشتا لەم “مەرجە زەروورییە ئابوورییەوە”، پردێك بەرەو “كاردانەوەیەكی دەروونی” نەكێشراوە. ئەمە، گۆڕانە لە هەلومەرجی تەحەمولنەكراوی ئابوورییدا، بەڵكو گۆڕانە لە چینە جیاوازەكاندا بەرەو هەلومەرجێكی ناتەحەمولكراو و كارەساتباری هەنوكەریی بریتانیا.
بڕ و خێرایی گەشەكردن
6. گەشەى ئابووریی كۆمەڵگا، پرۆسەیەكی زۆر هێواشە كە بە چەندین سەدە و دەیە هەڵدەسەنگێنرێت. بەڵام كاتێك مەرجە ئابوورییەكان بەشێوەیەكی ڕادیكاڵ و ڕیشەیی دەگۆڕێن، ئەو “كاردانەوە دەروونییە” كە تا ئێستا دواكەوتووە، بەخێراییەكی زۆرەوە دەتوانێت دەركبەوێت، ئەمجۆرە گۆڕانە، چ خێرا و چ هێواش، بەناچار دەبێت ڕۆحیەتیی چینەكان بخاتە ژێر كاریگەرییەوە. تەنها ئەو كاتەیە ئێمە هەلومەرجی شۆڕشگێڕیمان هەیە.
7. بە زمانی سیاسیی، ئەمە واتا:
(ئەلف). دەبێت پرۆلیتاریا نەك تەنها دڵنیایی خۆی بەرانبەر بە موحافەزەكاران و لیبراڵەكان، بەڵكو هەروەها بەرانبەر بە پارتی كاریش لەدەست بدات. دەبێت پرۆلیتاریا ئیرادە و هێزی خۆى لەسەر ئامانجەكان و میتۆدە شۆڕشگێڕییەكان چڕ بكاتەوە.
(با). دەبێت چینی ناوەڕاست دڵنیایی خۆى لە بۆرژوازیی گەورە، واتا ئاغاكان، وەربگرێتەوە و ئاراستەى نیگای خۆى بەرەو پرۆلیتاریای شۆڕشگێڕ بگۆڕێت.
(جیم). چینە خاوەندارەكان، واتا باندەكانی چینی باڵادەست، كە لەلایەن جەماوەرەوە ڕەتكراونەتەوە، متمانەبەخۆبوونی خۆیان لەدەست دەدەن.
8. ئەمجۆرە تێڕوانینانە، ئەگەرچی ئەمڕۆ بوونیان نییە، بەڵام بە ناچاریی و بە ئەگەرێكەوە لە قۆناغێكی كورتدا، بەهۆى قەیرانی قوڵەوە، گەشە دەكەن. لەوانەیە لەمیانەى دوو یا سێ ساڵ، تەنانەت ساڵێكدا، گەشە بكەن. بەڵام، ئەمڕۆ ئەمە ئاسۆیەكە، نەك حەقیقەتێك. ئێمە دەبێت سیاسەتی خۆمان لەسەر بنەماى حەقیقەتەكانی ئەمڕۆ بونیاد بنێین، نەك حەقیقەتەكانی سبەینێ.
گرنگیی یەكاڵاكەرەوەى پارتێكی كۆمۆنیستی گەشەكردوو
9. مەرجە سیاسییە زەروورەكان بۆ هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی، هاوزەمان و كەم تازۆر بەشێوەیەكی تەریبیی، ڕووی لەگەشەكردنە، بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە كە ئەو مەرجە زەرووریانە هەموویان بەشێوەیەكی هاوزەمان دەگەن بە قۆناغی گەشەكردن. ئەم مەترسییەمان لەبەردەمە. لە هەلومەرجی سیاسیی ڕوو لەگەشەدا، پێنەگەیشتووترین شت، بریتییە لە پارتی شۆڕشگێڕیی پرۆلیتاریا. ئەمە ئاوارتەیەك نییە كە تێپەڕینی گشتیی پرۆلیتاریا و چینی ناوەڕاست و لەبەریەكهەڵوەشانی سیاسیی بە خێراییەكی بەجۆرێك زیاتر لە قۆناغی گەشەى پارتی كۆمۆنیست ڕوودەدات. بەڵكو بەو مانایە دێت كە هەلومەرجێكی شۆڕشگێڕیی ڕاستەقینە دەتوانێت بەبێ پارتێكی شۆڕشگێڕیی شایستە گەشە بكات. ئەم بابەتە بەڕادەیەك دووبارەكردنەوەى هەمان بارودۆخی ئەڵمانیایە لە ساڵی 1923دا. بەڵام ئەوە بەموتڵەقی هەڵەیە ئەگەر بڵێین ئەمجۆرە شتە بارودۆخی هەنوكەیی بریتانیایە.
10. ئێمە ئەوە فەرامۆش ناكەین كە گەشەى پارت، دەتوانێت هێواش و تاخریتر بێت لەگەشەى ڕەگەزە پێكهێنەرەكانی دیكەى هەلومەرجی شۆڕشگێڕ. بەڵام ئەم شتە، حەتمیی و ناقابیلی خۆلێلادان نییە. ئێمە ناتوانین بەشێوەیەكی ورد و دەقیق پێشبینیی بكەین، ئەگەرچی مەسەلەكە تەنها پێشبینیكردن نییە. مەسەلەكە، چالاكیی ئێمەیە.
12. پرۆلیتاریای بریتانیا لەم قۆناغەى كۆمەڵگای سەرمایەداریدا، پێویستیی بە چ بڕێكی كات هەیە بۆ پچڕاندنی پەیوەندییەكانی خۆى بەم سێ پارتە بۆرژوازییەوە؟ تەواو گریمانی ئەوە هەیە پارتی كۆمۆنیست، بە سیاسەتێكی دروستەوە، بتوانێت لەپاڵ ئیفلاس و هەرەسی پارتەكانی دیكەدا، لە داهاتوودا گەشە بكات. ئەمە ئامانج و وەزیفەى ئێمەیە ئەم گریمانەیە بگۆڕین بۆ واقیع.
چی لەبەردەممانە؟
دەرەنجامەكان: ئەم بابەتە بەڕادەیەكی باش ئەوە ڕوون دەكاتەوە كە بۆچی تەواو هەڵەیە ئەگەر بڵێین پێكدادانی سیاسیی لە بریتانیا، لەنێوان دیموكراسیی و فاشیزمدایە. سەردەمی فاشیزم، بەشێوەیەكی جدیی دوای سەركەوتنی گرنگ و یەكاڵاكەرەوەى بۆرژوازیی بەسەر چینی كرێكاردا، هەڵبەت بۆ قۆناغێكی دیاریكراو، دەستپێدەكات. وێڕای ئەمە، خەباتە گەورەكانی ناو بریتانیا، لەبەردەممانە. هەروەكچۆن لە شوێنێكی دیكەدا باسمانكردووە، وەرزی سیاسیی دواتری بریتانیا، دوای كەوتنی دەوڵەت-نەتەوە و حكومەتی موحافەزەكار كە بەگەرێكەوە بەدوایدا دێت، بە ئەگەرێكی زۆر زۆرەوە دەبێتە وەرزێكی لیبڕاڵیی-كرێكاریی؛ ئەو وەرزەى دەتوانێت لە داهاتوویەكی نزیكدا اە تارمایی فاشیزمیش مەترسیدارتر بێت. ئێمە ئەوە، بەشێوەیەكی مەرجدار، ناودەنێین قۆناغی كێرنسكیزمی بریتانیایی.
بەڵام دەبێت ئەوەش ئیزافە بكرێت كە كێرنسكیزم لە هەر هەلومەرجێك و لە هەر وڵاتێكدا بە زەرووریی لاواز نابێت: وەك ئەوەى كێرنسكیزمی ڕووسیی، بەهۆى بەهێزبوونی پارتی بەلشەڤیكەوە، لاواز بووز بەڵام لە ئیسپانیا، كێرنسكیزم – فراكسیۆنی لیبڕاڵەكان و “سۆسیالیست”ـەكان – هەرگیز هێندەى ئەوەى لە ڕووسیادا هەبوو لاواز نییە و ئەمەش بەهۆى لاوازیی پارتی كۆمۆنیستەوەیە. كێرنسكیزم، مەترسییەكی گەورەیە بۆ شۆڕشی ئیسپانیا. كێرنسكیزم سیاسەتی ڕیفۆرمیزم، دەستەواژەكانی “شۆڕشگێڕیی”، “دیموكراتیی” و “سۆسیالیستیی” و ڕیفۆرمە كۆمەڵایەتییە دیموكراتیی و لاوەكییەكان تێكەڵی سیاسەتی سەركوتكردن دەكات دژی بەرەى چەپی چینی كرێكار.
ئەمە پێچەوانەى ڕێگا و میتۆدی فاشیزمە، بەڵام هەمان سەرەنجامی لێدەكەوێتەوە. شكستی لوید جۆرجیزمی داهاتوو، تەنها كاتێك ڕوودەدات كە ئێمە پێشبینیی ئاراستەكەى بكەین، تەنها كاتێك مومكینە كە ئێمە جەزبی تارمایی فاشیزم نەبین؛ ئەو تارماییەى ئەمڕۆ لەگەڵ لوید جۆرج(*) و ئامرازی سبەینێی ئەودا، واتا چینی كرێكار، تەواو جیاوازە. مەترسیی سبەى، لەوانەیە كە پارتی ڕیفۆرمیست، بلۆكی لیبڕاڵەكان و سۆسیالیستەكان بێت؛ مەترسیی فاشیزم هێشتا سێ یان چوار هەنگاو دوورە. خەباتی ئێمە بۆ سڕینەوەى هەنگاوی فاشیزم و سڕینەوە یان كەمكردنەوەى هەنگاوی ڕیفۆرمیزم، خەباتێكە بۆ ڕاكێشانی پشتیوانیی چینی كرێكار بەرەو پارتی كۆمۆنیست.
(*) دەیڤد لوید جۆرج، سەرۆكوەزیرانی بریتانیا لە ساڵانی 1916 تا 1922
